Làm sao không bỏ lỡ “thời gian vàng” khi trẻ bị đột quỵ?

Trẻ đột quỵ cấp cứu sớm, hồi phục cao

Nếu đột quỵ ở người lớn thường liên quan huyết áp, tiểu đường, hút thuốc lá, xơ vữa động mạch, béo phì... thì với trẻ em đa phần là do bệnh bẩm sinh. Đặc biệt là tim mạch và rối loạn đông máu. Đột quỵ ở trẻ cũng dễ nhầm lẫn với các bệnh như viêm màng não, bệnh động kinh… bởi các triệu chứng không rõ ràng như người lớn.

Phụ huynh chờ thông tin của con trước Khoa Cấp cứu Bệnh viện Nhi Đồng 1 - Ảnh: Phạm An

Bác sĩ Trần Minh Huy (Khoa Ngoại thần kinh, Bệnh viện Nhi Đồng 1) cho biết, vào tháng Mười vừa qua, bệnh viện tiếp nhận một bé gái 13 tuổi từ Bệnh viện Hóc Môn chuyển đến với chẩn đoán hôn mê nghi do xuất huyết não và sốc tim. Qua thăm khám, các bác sĩ biết được bệnh nhi đang ngủ thì thở hước rồi hôn mê, người nhà phát hiện đưa vào bệnh viện địa phương. Tại đây, các bác sĩ nghi em hôn mê do xuất huyết não, sốc tim nên đặt nội khí quản, sử dụng thuốc vận mạch và chuyển lên tuyến trên.

Tại Bệnh viện Nhi Đồng 1, bệnh nhân nhanh chóng được siêu âm tim, chụp cắt lớp vi tính sọ não dựng hình mạch máu não cấp cứu. Ê kíp bác sĩ phát hiện bệnh nhi bị xuất huyết nhu mô não lan vào hệ thống não thất, sốc tim, rối loạn nhịp, bệnh cơ tim xốp nên hội chẩn đa chuyên khoa. Các bác sĩ đặt máy tạo nhịp tạm thời, sau đó cấp cứu mở sọ giải áp, vi phẫu cắt dị dạng mạch máu não, lấy máu tụ trong nhu mô não và não thất. Sau mổ, em được điều trị hồi sức tích cực và sức khỏe dần ổn định. Đến nay, bệnh nhi đã tỉnh táo, còn yếu chân phải. Kiểm tra MRI sọ não sau mổ không còn ghi nhận dị dạng mạch máu não.

Còn em P.T.A.D. - 8 tuổi, ở tỉnh Tây Ninh - mắc chứng rối loạn đông máu nên hay cảm thấy mệt mỏi. Đầu tháng Mười một, em D. bỗng nhiên thở mệt, than đau đầu nên được mẹ đưa đến Bệnh viện Đại học y dược TPHCM. Đến nơi, em nói không nhấc nổi tay nên người nhà vội vàng đưa vào cấp cứu. Sau cấp cứu, bác sĩ thực hiện chẩn đoán hình ảnh phát hiện D. bị đột quỵ cấp. Nhờ điều trị kịp thời, D. đã qua nguy hiểm. Hiện em đã xuất viện, tập vật lý trị liệu tại nhà và tái khám theo lịch hẹn của bác sĩ.

Sai lầm khi nghĩ đột quỵ chỉ có ở người lớn

Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thụy Minh Thư (Phòng khám nhi Bệnh viện Đại học y dược TPHCM) cho biết, trẻ em mắc đột quỵ chỉ chiếm tỉ lệ nhỏ nhưng vẫn có, vì vậy phụ huynh đừng nghĩ bệnh này chỉ có ở người lớn. Đặc biệt với trẻ có bệnh lý tim bẩm sinh, bệnh lý mạch máu, dị dạng mạch máu làm gia tăng nguy cơ chảy máu não ở trẻ, hay bệnh lý liên quan đến rối loạn đông máu, và hệ thống miễn dịch của cơ thể. Ngoài ra, trẻ bị bệnh huyết khối, chấn thương cổ hoặc chấn thương sọ não, hay một tỉ lệ nhỏ trẻ đột quỵ không tìm được nguyên nhân.

“Nếu như đột quỵ ở người lớn có các dấu hiệu ban đầu như miệng méo, nói ngọng, yếu liệt chân tay, thì ở trẻ em dấu hiệu ban đầu khá mờ nhạt như co giật, mất ý thức ngắn, vận động rời rạc, nên trẻ dễ bị chẩn đoán nhầm sang bệnh khác như viêm màng não” - bác sĩ Minh Thư nói.

Theo bác sĩ Minh Thư, thông thường biểu hiện đầu tiên của đột quỵ ở trẻ em là trẻ than nhức đầu, trẻ nhỏ hơn không biết diễn tả nên sẽ bứt rứt, quấy khóc hoặc lừ đừ, không tỉnh táo như bình thường. Nếu để ý, cha mẹ có thể nghe giọng nói của trẻ có thể thay đổi. Với trẻ đã biết nói thì giọng nói của trẻ bị ngắt quãng, nói không đúng, nói đớt, rối loạn phát âm, hoặc trẻ có biểu hiện yếu liệt đột ngột. Yếu liệt có thể tập trung vùng mặt, hoặc ở tay chân, yếu nửa người. Khi phụ huynh thấy con có một trong số các biểu hiện này, nên đưa con đến bệnh viện ngay.

So với người lớn, trẻ bị đột quỵ nếu phát hiện sớm sẽ có lợi thế hơn về khả năng phục hồi các chức năng vận động, thần kinh, cũng như các di chứng khác. Còn khi trẻ không được cấp cứu kịp thường để lại ảnh hưởng lâu dài đến vận động, ngôn ngữ, nhận thức, thậm chí đe dọa tới tính mạng.

Quan trọng, thời gian vàng trong bệnh đột quỵ nói chung là 6 tiếng kể từ khi khởi phát đột quỵ. Ở người lớn, khoảng thời gian này có thể kéo dài hơn. Nhưng vì trẻ đột quỵ tiền căn là do các bệnh bẩm sinh nguy hiểm nên các bác sĩ phải tranh thủ cấp cứu càng sớm càng tốt.

Để phòng ngừa đột quỵ ở trẻ, với trẻ có các bệnh bẩm sinh nên được đi tầm soát để loại trừ bệnh tim bẩm sinh. Còn khi trẻ thuộc nhóm rối loạn đông máu, đặc biệt với trẻ trong gia đình có người mắc rối loạn đông máu, cần kiểm tra chức năng đông máu, mặc dù trẻ không có triệu chứng của đột quỵ.

Ở trẻ lớn, bệnh thường xuất phát từ bệnh lý viêm hệ thống, những trẻ này thường có bệnh nền như lupus, cần được tái khám thường xuyên. Đôi khi phụ huynh thấy trẻ điều trị ổn định thì không đi tái khám, mà cứ uống theo toa thuốc cũ, đây là thói quen nguy hiểm và có thể dẫn đến biến chứng, trong đó có đột quỵ. Nên cho trẻ khám tầm soát 1, 2 lần mỗi năm để kịp thời phát hiện nguy cơ liên quan đến đột quỵ.

Phạm An - Thanh Hương