Không chỉ nói “không” với nhựa, phải hành động

Nhiều mô hình, chương trình làm sạch biển

Chiều cuối tuần, anh Chung Quang Ngọc - Trưởng nhóm cứu hộ và môi trường Mỹ Á - cùng các thành viên trong nhóm lại rảo ra biển Mỹ Á (thị xã Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) để vận động người tắm biển không vứt rác bừa bãi và tích cực thu gom rác thải. Cùng lúc đó, một số thành viên khác trong nhóm cũng giám sát bãi biển qua camera.

Người dân đảo Cù Lao Chàm, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam tích cực tham gia các chương trình bảo vệ môi trường, thu gom rác - Ảnh: Lê Đình Dũng

Anh Chung Quang Ngọc cho biết, hệ thống camera giám sát này do nhóm anh tự bỏ tiền trang bị. Từ khi có camera, không còn tình trạng người dân chở rác ra các bãi cát trống ven biển đổ trộm. Những nỗ lực của nhóm đã biến bãi biển Mỹ Á từ chỗ nhiều rác thành nơi sạch sẽ, thu hút đông du khách.

Để bảo vệ khu dự trữ sinh quyển thế giới Cù Lao Chàm, UBND xã Tân Hiệp, TP Hội An, tỉnh Quảng Nam đã triển khai các mô hình “Nói không với túi ni lông” (năm 2009), “Nói không với ống hút nhựa” (năm 2018), “Nói không với sản phẩm nhựa dùng 1 lần” (năm 2019)… Nhờ vậy, môi trường trên đảo Cù Lao Chàm được cải thiện rõ rệt, 100% cơ sở kinh doanh dịch vụ và hộ dân đã ký cam kết giảm dùng rác nhựa, ưu tiên dùng sản phẩm thân thiện với môi trường.

Để hạn chế rác thải gây ô nhiễm biển, các đơn vị chức năng của TP Đà Nẵng cũng triển khai các chương trình như “Bãi biển xanh - không rác thải”, “Biển cần bạn - bạn cần biển”, “Đổi rác lấy quà”, “Tái sử dụng chai nhựa”, “Vì một Sơn Trà xanh”. Ông Nguyễn Đức Vũ - Trưởng ban quản lý bán đảo Sơn Trà và các bãi biển Đà Nẵng - cho biết, điểm đáng mừng là các chương trình này nhận được sự hưởng ứng tích cực từ cộng đồng. Chẳng hạn, mỗi đợt phát động chương trình “Biển cần bạn - bạn cần biển”, đều có 3.000-4.000 người tham gia.

Sau mỗi chuyến ra khơi, thuyền của anh Trần Văn Cường - ở phường Thuận An, quận Thuận Hóa, TP Huế - không chỉ chở về cá mà còn cả rác nhựa. Anh cho biết, khi thấy trên mặt biển có chai nhựa, mảnh xốp, anh đều vớt lên, mang vào bờ tiêu hủy.

Mỗi khi ra biển đánh cá, ngư dân phường Thuận An, quận Thuận Hóa, TP Huế dành thời gian vớt rác thải nhựa để đưa về bờ - Ảnh: Thuận Hóa

Từ 5 năm trước, anh đã thành lập và làm chủ nhiệm Câu lạc bộ (CLB) Ngư dân trẻ vươn khơi, bám biển phường Thuận An. CLB hiện có 30 thành viên, 10 tàu công suất lớn. Trong mỗi chuyến vươn khơi, các thành viên CLB mang theo các dụng cụ tự chế để gom rác. Đến nay, CLB đã gom được hơn 7,5 tấn rác thải nhựa trên biển, bán lấy tiền gửi cho Đoàn Thanh niên phường Thuận An mua dụng cụ học tập tặng học sinh nghèo. CLB cũng trích tiền bán rác thải để tặng 20 suất học bổng cho học sinh có hoàn cảnh khó khăn, đồng thời trang bị 60 thùng chứa rác thải hữu cơ trên tàu cá của các thành viên.

Vòng luẩn quẩn "người gom, kẻ xả"

Ở đảo Cù Lao Chàm, dù đã triển khai mô hình “Nói không với túi ni lông” nhưng do lượng khách du lịch đông, rác thải nhựa vẫn bị xả ra môi trường. Ông Nguyễn Thế Hùng - Phó chủ tịch UBND TP Hội An - cho biết, mỗi ngày, đảo này có khoảng 3-4 tấn rác cần thu gom nhưng bãi rác Eo Gió lại quá tải mà chưa có hướng xử lý phù hợp. Bởi vậy, một lượng rác lớn có nguy cơ trôi xuống biển. Ngoài ra, biển ở đây còn thường xuyên đón lượng rác trôi từ sông ra.

Ở đảo Bé, huyện Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, rác theo gió tràn từ biển vào, người dân tổ chức thu gom nhưng không xuể. Bà Phạm Thị Hương - Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn - thừa nhận, đảo Bé đang bị ô nhiễm nhưng ngành vệ sinh môi trường không xử lý kịp do lượng rác quá nhiều: “Cứ sau mỗi đợt gió chướng, rác đại dương tấp vào đảo Bé lẫn đảo Lớn. Chính quyền địa phương đã chỉ đạo các ngành, đoàn thể tổ chức thu gom. Ở đảo Bé không có nhà máy xử lý rác thải nên phải chở rác bằng tàu sang đảo Lớn để xử lý”.

Đảo Bé ở huyện Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi tràn ngập rác thải nhựa - Ảnh: Lê Đình Dũng

Tình trạng đổ rác thải bừa bãi dọc các tuyến đường đê là vấn đề được phản ánh nhiều nhất trong các cuộc tiếp xúc cử tri của các xã ven biển huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An. Dù đã có biển cấm đổ rác, tình trạng đổ rác thải bừa bãi vẫn tiếp diễn. Dọc tuyến đường đê biển xã Diễn Kim, nhiều điểm tập kết rác thải sinh hoạt tự phát hình thành, rác tràn lên đường, bốc mùi hôi nồng nặc. UBND xã Diễn Kim đã hợp đồng với một công ty môi trường thu gom rác thải nhưng chỉ xử lý được khoảng 70% khối lượng rác mỗi ngày nên chính quyền địa phương phải thuê máy về dồn rác thải tồn đọng để đốt, tránh để chúng trôi xuống biển.

Cạnh xã Diễn Kim, bãi tập kết rác rộng hơn 3.000m² của xã Ngọc Bích (sáp nhập từ xã Diễn Ngọc và Diễn Bích) nằm cạnh chân đê sông Bùng cũng thường xuyên quá tải. Ít năm trước, UBND xã Diễn Ngọc đã ký hợp đồng với một công ty môi trường để thu gom, vận chuyển, xử lý rác thải với tần suất 3 ngày/chuyến. Do lượng rác cũ tồn đọng, cộng thêm lượng rác thải mới phát sinh ngày càng nhiều nên việc thu gom với tần suất này không đáp ứng được yêu cầu và bãi rác ngày càng phình to thêm.

Diễn Thành là một trong những bãi biển đẹp của tỉnh Nghệ An, nhưng vài năm trở lại đây cũng thường ngập rác sau những đợt mưa lớn. Phần lớn số rác này theo sông Bùng đổ ra cửa biển Lạch Vạn, trôi nổi trên mặt biển gần bờ. Khi thủy triều lên, gió lớn và sóng lại đưa lượng rác này vào bờ biển. Ông Trần Đăng Trung - Chủ tịch UBND thị trấn Diễn Thành, huyện Diễn Châu - cho biết, sau mỗi trận mưa lớn, UBND xã lại phải huy động lực lượng, máy móc ra thu gom rác, mỗi lần hàng chục tấn: “Phần lớn rác thải này là từ các con sông, kênh ở các huyện Yên Thành, Đô Lương đổ ra cửa biển. Chúng tôi cũng đã rất nhiều lần kiến nghị có giải pháp hạn chế rác thải từ đầu nguồn chứ bên gom, bên xả thì gom hoài không hết, vừa tốn kinh phí, vừa ô nhiễm môi trường”.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Nghệ An, mỗi ngày, toàn tỉnh phát sinh gần 1.600 tấn chất thải rắn sinh hoạt, trong đó khoảng 2/3 là ở nông thôn. Trong số này, chỉ có khoảng 1.347 tấn được thu gom, đạt 84,58%. Các khu xử lý rác thải ở tỉnh Nghệ An vẫn xử lý rác bằng phương pháp đốt và chôn lấp.

Lê Đình Dũng - Thuận Hóa - Phan Ngọc