Khó bắt quả tang nếu thanh tra công khai, theo kế hoạch

ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan (đoàn TPHCM) - ảnh: Media Quốc hội

Tại phiên thảo luận về dự án Luật Thanh tra sửa đổi, sáng 22/5, đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Phạm Khánh Phong Lan (đoàn TPHCM) cho hay, Luật Thanh tra lần này chủ yếu tập trung xây dựng mô hình thanh tra hai cấp, tuy nhiên điều này lại gây ra những khó khăn đặc biệt với thanh tra chuyên ngành.

Bởi tại cấp quận, huyện, lực lượng thanh tra chuyên ngành vẫn chưa được xây dựng đầy đủ và phần lớn vẫn phải dựa vào các đoàn liên ngành.

“Chúng tôi hay đùa rằng lần này sếp sẽ nhiều hơn, còn lính thì ít đi” - bà Lan chia sẻ, đồng thời cho biết phần nào yên tâm khi dự luật đã quy định trách nhiệm của Thủ trưởng các cơ quan trong việc triển khai và tổ chức kiểm tra chuyên ngành.

Tuy nhiên, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan bày tỏ băn khoăn khi cho rằng dự luật dường như quá tập trung vào việc phòng chống lạm quyền, tiêu cực trong thanh tra, trong khi chưa có những giải pháp thực sự để nâng cao quyền hạn, sức mạnh và hiệu quả thanh tra.

Theo bà, ở nhiều nước, lực lượng thanh tra có quyền lực rất lớn, và mặc dù quyền lực đó có thể đi kèm nguy cơ lạm quyền, nhưng cần được phân định rõ ràng.

Nữ đại biểu nhấn mạnh thanh tra đang bị “trói tay, trói chân” rất nhiều, đặc biệt là quy định về thanh tra theo kế hoạch.

“Tại sao chúng ta không có những quy định thoáng hơn để có thể thanh tra đột xuất nhiều hơn, thay vì chỉ thanh tra theo kế hoạch?” - bà đặt câu hỏi. Bởi, thanh tra theo kế hoạch thiếu tính bất ngờ, khiến việc phát hiện sai phạm trở nên khó khăn.

Bà ví dụ về việc kiểm tra vấn đề sữa giả, thực phẩm chức năng giả, dù Thủ tướng yêu cầu ra quân xử lý, song lực lượng thanh tra đi đến đâu thì hàng hóa bị giấu, các nhà thuốc tìm cách đối phó.

“Rất khó để bắt quả tang khi mọi việc đã được công khai, thông báo trước kế hoạch thanh tra” - bà nói.

Bên cạnh đó, ĐBQH còn phản ánh tình trạng các đơn vị, cá nhân sau khi bị xử lý vi phạm hành chính không tuân thủ, không nộp phạt mà chỉ đơn giản là đóng cửa, mở công ty mới hoặc cơ sở mới, trong khi chế tài xử lý cho vấn đề này vẫn chưa được hoàn thiện.

ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) - ảnh: Media Quốc hội

Trong khi đó, ĐBQH Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) phân tích, dự thảo đã tách bạch: thanh tra là hoạt động do cơ quan thanh tra chuyên trách thực hiện, còn kiểm tra là chức năng của thủ trưởng cơ quan quản lý chuyên ngành.

Tuy nhiên, bà băn khoăn dự thảo luật hiện chỉ đề cập nguyên tắc tránh chồng chéo giữa thanh tra và kiểm toán, mà chưa có quy định kiểm soát chồng chéo giữa thanh tra và kiểm tra, trong khi đây là vấn đề phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực quản lý doanh nghiệp.

"Tình trạng lặp lại các cuộc thanh tra, kiểm tra không chỉ gây tốn kém chi phí tuân thủ mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường đầu tư" - nữ đại biểu nói.

Dẫn Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân, bà Hà nhắc lại yêu cầu, chấm dứt tình trạng thanh tra, kiểm tra chồng chéo, kéo dài, không cần thiết; bảo đảm nguyên tắc chỉ thực hiện thanh tra, kiểm tra mỗi năm 1 lần với doanh nghiệp, trừ trường hợp có vi phạm rõ ràng.

Đại biểu đoàn Hà Nội kiến nghị bổ sung khái niệm "kiểm tra" vào dự thảo luật để làm rõ tính chất, chủ thể, hệ quả pháp lý và trách nhiệm tổ chức thực hiện, đồng thời bổ sung nguyên tắc phối hợp, tránh chồng chéo giữa kiểm tra và thanh tra, giao Thanh tra Chính phủ, thanh tra tỉnh giữ vai trò đầu mối điều phối kế hoạch thanh tra, kiểm tra trong phạm vi quản lý.

Minh Quang