Học cách đặt câu hỏi để không lệ thuộc AI

Phóng viên: Sở GD-ĐT TPHCM yêu cầu các trường đưa AI vào hoạt động giảng dạy từ năm học 2025-2026. Ông đánh giá thế nào về việc này?

Ông Trần Vũ Nguyên: Việc đưa AI vào trường học không phải là sự lựa chọn mà là một xu hướng tất yếu của thời đại. Nhà trường cần trang bị cho học sinh kiến thức và kỹ năng để đồng hành, đồng sáng tạo và làm chủ công cụ này chứ không phải phụ thuộc vào nó. Mục tiêu chính là chuẩn bị cho học sinh hành trang vững vàng, thích nghi với thế giới mà công nghệ AI đang định hình.

Về thuận lợi, AI có thể giúp cá nhân hóa việc học bằng cách phân tích năng lực của từng học sinh để đưa ra lộ trình học tập phù hợp. Các công cụ AI như Google Gemini có thể đóng vai trò là gia sư, hỗ trợ việc tự học. Đối với giáo viên, AI tự động hóa các công việc lặp đi lặp lại như chấm bài trắc nghiệm, tạo đề thi, tổng hợp kết quả nên giáo viên có thêm thời gian đầu tư cho việc giảng dạy. AI có thể tạo ra các công cụ học tập tương tác, mô phỏng phức tạp, giúp bài giảng sinh động, hấp dẫn hơn.

Tuy nhiên, AI cũng mang đến khó khăn. Học sinh có thể lạm dụng AI để làm bài tập, giảm tư duy phản biện và khả năng tự giải quyết vấn đề. Ngoài ra, không phải trường nào, học sinh nào cũng có đủ điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị để tiếp cận công nghệ này.

* Vậy theo ông, để đạt hiệu quả cao, các trường cần chuẩn bị những điều kiện gì?

- Để đưa AI vào trường học đạt hiệu quả cao, các trường cần có chiến lược toàn diện, trong đó xem trọng công tác đào tạo giáo viên. Các thầy cô cần được trang bị kiến thức và kỹ năng sử dụng, tích hợp AI vào bài giảng một cách sáng tạo, hiệu quả.

Các trường cũng cần xây dựng một chương trình giáo dục cân bằng, không chỉ dạy về cách sử dụng AI mà còn giáo dục học sinh về tư duy, các nguyên tắc đạo đức khi làm việc với công nghệ, về tính trách nhiệm, tư duy phản biện và sáng tạo. Việc tạo ra môi trường học tập an toàn cũng vô cùng quan trọng, để khuyến khích học sinh thử nghiệm, học hỏi từ các công cụ AI.

Đặc biệt, trong quá trình tập huấn cho giáo viên, cần tập huấn kỹ về việc tránh xem AI là một con người, một nhân vật hay một chủ thể. Cách giao tiếp của giáo viên với học sinh phải giúp các em nhận thức được bản chất AI chỉ là một phần mềm, đứng sau phần mềm là nhóm người chịu trách nhiệm cho các công cụ này, hoàn toàn không phải là một người bạn hay một anh AI nào đó.

* Nhiều người lo rằng đưa AI vào trường học sẽ làm mất dần tính chủ động tư duy của học sinh. Ông nghĩ sao về quan điểm này?

- Mối lo ngại này hoàn toàn có cơ sở. Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở công nghệ AI mà ở cách sử dụng nó. Nếu dùng AI để nghĩ hộ, làm hộ thì khả năng tư duy của học sinh chắc chắn bị giảm sút. Do đó, nhà trường cần định hướng lại phương pháp dạy học, thiết kế các bài học và dự án khuyến khích học sinh sử dụng AI như một công cụ hỗ trợ để phát triển tư duy bậc cao.

Đặt câu hỏi chính xác và sáng tạo là kỹ năng quan trọng trong thời đại AI. Khi học sinh biết cách đặt câu hỏi đúng, AI sẽ trở thành trợ thủ đắc lực chứ không phải là “cái máy” trả lời sẵn. Giáo viên cũng cần dạy học sinh rằng AI chỉ là một công cụ. Tính sáng tạo, tư duy, cảm xúc và đạo đức vẫn là những giá trị cốt lõi mà con người phải gìn giữ và phát triển.

* Theo ông, trong tiến trình làm chủ AI, học sinh, giáo viên hay nhân tố nào đóng vai trò quyết định, vì sao?

- Tôi tin rằng, giáo viên đóng vai trò quyết định trong tiến trình này bởi họ không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn định hướng, truyền cảm hứng và giúp học sinh phát triển các kỹ năng cần thiết để làm chủ công nghệ. Người thầy giỏi sẽ biến AI từ một công cụ thụ động thành một người bạn đồng hành tích cực trong hành trình học tập của học sinh. Chính những người thầy, người cô sẽ tạo ra môi trường để học sinh được khám phá, sáng tạo và phát triển tư duy một cách toàn diện.

Nói tóm lại, việc đưa AI vào trường học là một hành trình dài và đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội, từ chính sách nhà nước đến sự phối hợp giữa nhà trường, giáo viên, học sinh và cả phụ huynh.

* Xin cảm ơn ông.

Nguyệt Cát (thực hiện)