Bài học từ việc lạm dụng trí tuệ nhân tạo qua MV 'Kiếp sau vẫn là người Việt Nam'

MV Kiếp sau vẫn là người Việt Nam và những sai sót đáng tiếc

Từ hình ảnh hầm Đờ Cát tại Điện Biên Phủ, họa tiết trên mặt trống đồng, lá cờ Tổ quốc, các vị trí đánh dấu Hoàng Sa, Trường Sa bị hiển thị rất mờ trên bản đồ trong MV, đến hình ảnh Trần Quốc Toản bóp nát quả cam giữa bối cảnh đồi núi…Đây không phải những lỗi ẩn sâu buộc khán giả phải soi kỹ mới thấy, mà là những lỗi hiển hiện rất rõ, ai xem MV cũng dễ dàng nhận ra. Vấn đề đặt ra là đạo diễn và ê-kíp thực hiện đã thực sự xem lại sản phẩm của mình sau khi nhờ AI dựng hình chưa, hay chỉ tin vào bản xuất ra từ máy và để nguyên?

Hầm Đờ-cát xa lạ trong MV "Kiếp sau vẫn là người Việt Nam"

Trước khi gỡ MV, phản hồi lại phản ứng của khán giả, nhà sản xuất kiêm đạo diễn Trần Thành Trung – người khởi xướng dự án nghệ thuật cộng đồng Viet Nam Love – cho biết Kiếp sau vẫn là người Việt Nam được thực hiện theo phong cách nghệ thuật gợi tả, ẩn dụ, không phải phim tư liệu hay phục dựng lịch sử. Anh mong khán giả đón nhận MV như một sản phẩm giải trí nghệ thuật.

Đạo diễn AI của MV, anh Phạm Vĩnh Khương, cũng chia sẻ: “Chúng tôi không tái hiện hay phục dựng lịch sử mà chỉ làm theo cảm hứng, tạo nên bức tranh tổng thể. Nếu không bắt đầu thì không biết bao giờ mới có MV, nên chúng tôi chấp nhận và sẵn sàng sửa nếu sai”.

Hoa văn trên trống đồng, những hình ảnh mang ý nghĩa sâu sắc về văn hoá, truyền thống và niềm tự hào dân tộc không thể nhận diện ở hình ảnh trong MV

Tuy nhiên, những lời giải thích này nghe chừng lại chưa thực sự hợp lý. Vấn đề ở đây không phải “sai thì sửa” mà là tính chân thực. Dù là nghệ thuật gợi tả, ẩn dụ hay sản phẩm giải trí thì các yếu tố lịch sử vẫn phải chính xác. Người xem, đặc biệt là giới trẻ, khó phân biệt đâu là hình ảnh tư liệu và đâu là ẩn dụ nghệ thuật, họ dễ mặc định những gì được thấy trên MV là sự thật lịch sử.

Chẳng hạn, hình ảnh hầm Đờ Cát, di tích lịch sử quan trọng lại trở nên xa lạ trong MV; hình ảnh chim lạc đặc trưng trên trống đồng không thể nào nhận diện trên chiếc trống đồng MV giới thiệu; Hoàng Sa – Trường Sa mờ mờ ảo ảo trên bản đồ Việt Nam Nam….. Nếu gọi những sai lệch này là vì “nghệ thuật giải trí, gợi tả, ẩn dụ” thì liệu có thuyết phục?

Trí tuệ nhân tạo không phải là "phép màu"

Khoan bàn đến chuyện MV đẹp hay xấu, tạo cảm xúc hay không, điều kiện tiên quyết của một sản phẩm hướng tới lan tỏa tình yêu nước phải là sự chính xác về lịch sử.

Nếu ê-kíp nghiêm túc, có trách nhiệm và giữ làm đúng vai trò của những người làm công tác sáng tạo, những lỗi này chắc chắn sẽ được phát hiện ngay từ khâu duyệt nội bộ, thay vì đợi công chúng chỉ ra.

Trần Quốc Toản bóp nát quả cam quá lạ lẫm từ bối cảnh đến trang phục

AI không có lỗi. AI chỉ làm đúng những gì nó được giao việc và đôi khi, nó vẫn sai, nhất là khi tái hiện chi tiết văn hóa, lịch sử. Lỗi nằm ở việc con người để mặc cho AI quyết định toàn bộ hình ảnh mà không kiểm chứng, không đối chiếu với tư liệu chuẩn xác, không xử lý thủ công để đảm bảo sự tôn trọng với lịch sử.

Đây là lời cảnh tỉnh cho việc áp dụng AI trong sáng tạo. Áp dụng công nghệ cho các sản phẩm nghệ thuật là sự phát triển tất nhiên trong kỷ nguyên số. AI hoàn toàn có thể trở thành công cụ mạnh mẽ để mở rộng khả năng sáng tạo, tiết kiệm thời gian, tạo ra những góc nhìn mới mẻ. Nhưng AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn sự sáng tạo, thẩm mỹ và trách nhiệm kiểm duyệt của con người, đặc biệt với những sản phẩm chạm tới ký ức lịch sử và niềm tự hào dân tộc.

Sáng tạo với AI là một hành trình nhiều thử nghiệm. Nhưng thử nghiệm không đồng nghĩa với cẩu thả. Trong văn hóa, nghệ thuật, đặc biệt là khi kể lại lịch sử, chỉ một chi tiết sai cũng có thể làm sai lệch ý nghĩa, giảm giá trị và đánh mất niềm tin của khán giả. Và khi ấy, chính ê-kíp phải là người chịu trách nhiệm, không phải AI.

Minh Thuận