Hạ tầng đi trước

Trong giai đoạn tới, TPHCM cần ưu tiên đường bộ hàng đầu để kết nối các đô thị lớn, khu công nghiệp, cảng biển, sân bay và nhà ga - Ảnh: Tứ Quý

Thực tế, tính liên kết vùng ở khu vực Đông Nam Bộ vẫn còn yếu, vẫn thiếu các tuyến đường vành đai, đường hướng tâm và hệ thống kết nối hoàn chỉnh giữa TPHCM với các tỉnh lân cận. Tình trạng này làm giảm hiệu quả kinh tế vùng, khiến TPHCM chịu áp lực lớn về dân số, giao thông và môi trường. Tương tự, ở Tây Nam Bộ, sự kết nối giữa TP Cần Thơ với các tỉnh trong vùng cũng còn hạn chế. Do kết nối vùng yếu nên công suất khai thác của sân bay Cần Thơ rất thấp.

Sau sáp nhập, TPHCM đã hội tụ 3 trong 4 địa phương thuộc “tứ giác kinh tế” gồm TPHCM - Bình Dương - Đồng Nai - Bà Rịa Vũng Tàu. Đây là điều kiện thuận lợi để định hình một vùng kinh tế - đô thị trọng điểm với tầm nhìn mới. Nhưng điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là thiếu hạ tầng giao thông liên vùng đồng bộ. Khó khăn về vốn khiến tiến độ nhiều dự án trọng điểm còn chậm.

Theo tôi, để giải quyết bài toán vốn, Việt Nam cần phát triển hạ tầng dựa trên tư duy kinh tế thị trường. Cụ thể là gắn quy hoạch giao thông với mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng (TOD) cũng như quy hoạch logistics. Khi đó, quỹ đất dọc theo các tuyến đường có thể được đấu giá, khai thác thương mại để tạo nguồn thu tái đầu tư cho hạ tầng, thu hút vốn xã hội hóa và giảm gánh nặng ngân sách.

Một trong những điểm yếu cố hữu của Việt Nam là phát triển đô thị đi trước, hạ tầng đi sau. Nhiều dự án nhà ở, khu đô thị mọc lên khi chưa có đường kết nối, hạ tầng kỹ thuật hay hạ tầng xã hội đầy đủ. Hậu quả là tắc đường, ngập nước, ô nhiễm và quá tải dịch vụ công. Do đó, tư duy phát triển cần được đảo ngược lại: hạ tầng phải đi trước một bước. Mọi dự án đều phải bắt đầu từ quy hoạch hạ tầng. Hạ tầng được xây dựng trước sẽ mở đường cho sự phát triển đồng bộ và bền vững.

Trong giai đoạn tới, đường bộ cần được ưu tiên hàng đầu để kết nối các đô thị lớn, khu công nghiệp, cảng biển, sân bay và nhà ga. Tuyến đường cao tốc Bắc - Nam cùng hệ thống đường vành đai và các tuyến đường cao tốc hướng tâm ở TPHCM chính là chìa khóa để mở rộng không gian phát triển. Song song đó, cần phát triển mạnh hệ thống cảng sông, cảng biển - loại hình vận tải rẻ và hiệu quả nhất.

Cuối cùng là phát triển hệ thống đường sắt. Việt Nam đã có tuyến đường sắt Bắc - Nam và đang triển khai thêm đường sắt cao tốc cùng metro ở các đô thị lớn như TPHCM, Hà Nội. Đường sắt được kết nối đồng bộ với cảng sông, cảng biển sẽ trở thành loại hình giao thông chiến lược, giúp giảm tải cho đường bộ và tăng hiệu quả vận chuyển hàng hóa. Riêng TPHCM cần sớm quy hoạch kết nối đường sắt với các khu công nghiệp lớn ở Bình Dương, Đồng Nai, Phú Mỹ… để hàng hóa có thể di chuyển thẳng ra các cụm cảng Cái Mép - Thị Vải hoặc Cần Giờ, giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, giảm chi phí logistics và nâng cao năng lực cạnh tranh cho toàn vùng kinh tế phía Nam.

Tóm lại, phát triển đô thị không thể tách rời phát triển hạ tầng. Hạ tầng đi trước - đặc biệt là hạ tầng giao thông liên kết vùng - không chỉ mở đường cho tăng trưởng kinh tế mà còn định hình một không gian đô thị hiện đại, văn minh và bền vững. Với tầm nhìn chiến lược, TPHCM và các địa phương lân cận hoàn toàn có thể trở thành một vùng đô thị siêu kết nối, nơi hạ tầng là nền tảng cho mọi cơ hội phát triển trong tương lai.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn - chuyên gia quy hoạch đô thị

Tứ Quý (ghi)