Giảm thiểu rác thải nhựa: Hành động nhỏ, tác động lớn

Rác thải nhựa tràn lan từ chợ đến mạng

Mỗi năm, hàng triệu tấn nhựa bị thải ra môi trường, gây hại cho sinh vật biển và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia có lượng rác thải nhựa lớn nhất thế giới, trong đó phần lớn đến từ sản phẩm nhựa dùng một lần.

Báo cáo tình hình phát sinh chất thải nhựa năm 2022 tại Việt Nam do Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn thiên nhiên (WWF-Việt Nam) phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường thực hiện cho thấy, mỗi ngày, Việt Nam thải ra khoảng 8.021 tấn rác thải nhựa, tương đương khoảng 2,93 triệu tấn/năm. Phần lớn trong đó là nhựa dùng một lần như túi ni lông, hộp xốp, ống hút.

Nhóm tình nguyện viên Nhà nhiều lá (TPHCM) đang phân loại vật dụng được cộng đồng quyên góp để người khác tiếp tục tái sử dụng - Ảnh: Trang Thư

Theo khảo sát của Ngân hàng Thế giới năm 2022, đồng bằng sông Cửu Long là điểm nóng về rác nhựa dùng một lần, chiếm tới 72% tổng lượng rác thải nhựa trên cả nước. Đặc biệt, tại các khu vực ven sông đô thị như Cần Thơ, mật độ rác thải nhựa lên tới 34,5 vật phẩm trên mỗi đơn vị khảo sát, cao hơn gần gấp 3 lần so với vùng nông thôn.

Tình trạng rác thải nhựa phát sinh tràn lan ra môi trường cũng xảy ra ở hầu hết địa phương trên cả nước. Tại Hà Nội, mỗi ngày phát sinh khoảng 7.500 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó có hơn 1.000 tấn rác thải nhựa. Số lượng chất thải nhựa này vẫn chưa được thu gom và xử lý riêng, phần lớn bị lẫn với chất thải rắn sinh hoạt, được đưa đến xử lý tại bãi chôn lấp. Tỉnh Quảng Ninh phát sinh khoảng 450 tấn/ngày, các địa phương khác từ 200 đến 400 tấn/ngày…

TPHCM cũng đối mặt với lượng rác thải khổng lồ, nhất là rác thải nhựa khó phân hủy, từ hoạt động sinh hoạt, mua sắm. Mỗi ngày, lượng rác thải nhựa khoảng 1.800 tấn, chiếm hơn 23% tổng lượng rác sinh hoạt. Túi ni lông, chai nhựa, hộp xốp và ống hút là những sản phẩm phổ biến. Phần lớn rác nhựa bị chôn lấp hoặc thải ra môi trường.

Việc mua sắm trực tuyến và dịch vụ giao đồ ăn ngày càng phổ biến, dù tiện lợi nhưng lại làm gia tăng đáng kể rác thải nhựa qua bao bì. Quá trình xử lý lượng rác thải này sau đó cũng đầy thách thức. Rác thải nhựa mất hàng trăm năm để tự phân hủy. Khi tích tụ quá nhiều hoặc nằm rải rác trên bề mặt nước, đất, rác thải nhựa sẽ gây ô nhiễm, ảnh hưởng đến mọi sinh vật sống, kể cả con người. Ô nhiễm nhựa tác động trực tiếp đến sức khỏe con người thông qua con đường ăn uống, hít thở, làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh về hô hấp, tim mạch và ung thư.

Thay đổi hành vi để bảo vệ sức khỏe

Mới đây, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 394/NQ-CP ngày 3/12/2025 về phát động phong trào toàn dân tham gia bảo vệ môi trường; giảm thiểu phát sinh, phân loại, thu gom, xử lý rác thải vì một Việt Nam sáng - xanh - sạch - đẹp. Mục tiêu tổng quát là phát động phong trào toàn dân bảo vệ môi trường. Đến năm 2030, 100% chính quyền địa phương tổ chức phân loại rác thải sinh hoạt tại hộ gia đình, cá nhân. Người dân hạn chế, tiến tới chấm dứt sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, túi ni lông khó phân hủy…

Thời gian qua, một số tỉnh, thành đã triển khai mô hình phân loại rác tại nguồn, hướng tới chính sách “không rác thải nhựa” trong trường học và cộng đồng. Một số doanh nghiệp bán lẻ cũng bắt đầu thay đổi, chuyển sang dùng sản phẩm nhựa thân thiện với môi trường. Có siêu thị chuyển sang dùng túi phân hủy sinh học và vật liệu từ bột bã mía, bột gạo; áp dụng ngày không túi nhựa, cho thuê túi hoàn trả... Nhiều quán cà phê chuyển sang dùng ống hút tre, trúc, cỏ.

Tuy nhiên, giảm thiểu rác thải nhựa, bảo vệ môi trường không chỉ là trách nhiệm của chính quyền hay doanh nghiệp, mà còn là hành động thiết thực của mỗi cá nhân. Bắt đầu từ những thói quen nhỏ hằng ngày, chúng ta có thể tạo ra sự thay đổi lớn, góp phần xây dựng một môi trường trong lành cho thế hệ mai sau.

Trong số các phương pháp đơn giản nhưng hiệu quả để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, 3R: Reduce - Giảm thiểu, Reuse - Tái sử dụng, và Recycle - Tái chế là mô hình được nhiều quốc gia khuyến khích áp dụng và phù hợp với Việt Nam.

Một vài thói quen xanh mà cá nhân dễ áp dụng hằng ngày:

Khi mua sắm: Mang theo bình nước cá nhân thay vì mua ly nhựa. Mang theo túi vải hoặc túi sử dụng nhiều lần thay vì túi ni lông. Hạn chế dùng đồ nhựa một lần như ống hút, hộp xốp. Ưu tiên mua sản phẩm có bao bì tái chế hoặc thân thiện môi trường. Chọn hàng nội địa, theo mùa để giảm khí thải từ vận chuyển.

Trong sinh hoạt hằng ngày: Tiết kiệm điện bằng cách tắt thiết bị khi không dùng, tận dụng ánh sáng tự nhiên. Tiết kiệm nước, như: khóa vòi khi đánh răng. Phân loại rác tại nguồn: Tách rác hữu cơ, rác tái chế và rác khó xử lý. Trồng cây xanh trong nhà hoặc ban công để cải thiện chất lượng không khí.

Mỗi hành động nhỏ của cá nhân, khi được nhân lên bởi hàng triệu người, sẽ tạo nên một làn sóng thay đổi lớn. Lợi ích khi chúng ta áp dụng 3R là giúp giảm ô nhiễm môi trường đất, nước, không khí; bảo vệ sức khỏe cộng đồng và hệ sinh thái. Đồng thời thúc đẩy nền kinh tế tuần hoàn, tiết kiệm tài nguyên. Xây dựng hình ảnh sống xanh, văn minh cho xã hội.

Từ ngày 17/9/2025, qua diễn đàn “Gia đình sống xanh - sức khỏe lành mạnh” do Báo Phụ nữ TPHCM tổ chức với sự đồng hành của Công ty Cổ phần Acecook Việt Nam, nhiều bạn đọc đã nêu các sáng kiến mà gia đình đang áp dụng về tiêu dùng xanh, tái chế, tái sử dụng… Để thúc đẩy giảm rác thải nhựa, bảo vệ môi trường, chúng tôi mong tiếp tục nhận được ý kiến của bạn đọc nhằm truyền cảm hứng cho những người xung quanh, góp phần tạo nên cộng đồng sống xanh. Qua đó góp phần bảo vệ môi trường cũng như bảo vệ sức khỏe cá nhân, gia đình và cộng đồng.

Bạn đọc có thể gửi bài viết khoảng 600 từ, kèm tối đa 5 hình chia sẻ về sáng kiến sống xanh của gia đình mình. Bài viết xin gửi đến: songxanh@baophunu.org.vn. Bài viết chọn đăng sẽ được trả nhuận bút theo quy định của Báo Phụ nữ TPHCM.

Quế Minh