Đà Nẵng chi hàng ngàn tỉ đồng chống ngập, nhưng vẫn ngập

Nhiều “điểm đen” ngập úng

Sau trận mưa lịch sử vào ngày 14/10/2022, TP Đà Nẵng bị ngập lụt trên diện rộng nên vấn đề chống ngập càng trở nên cấp bách hơn. Công tác giám sát của HĐND thành phố cho thấy việc quy hoạch, đầu tư và triển khai các giải pháp chống ngập vẫn còn nhiều vấn đề, lỗ hổng trong quản lý và đầu tư công khiến hàng ngàn tỉ đồng chi ra chưa mang lại hiệu quả tương xứng với kỳ vọng của người dân và yêu cầu phát triển bền vững của thành phố.

Cửa sông Hàn bị sóng lớn xâm thực làm hư hỏng hạ tầng vào các đợt mưa bão

Hệ thống thoát nước của khu vực đô thị trung tâm Đà Nẵng (trước đây) hiện có khoảng 1.800km cống và khoảng 30km kênh mương hở. Dù đã có sự thay đổi từ các tuyến cống đá hộc cũ sang vật liệu bê tông cốt thép có độ bền cao hơn, song năng lực tiêu thoát nước vẫn hạn chế trước những trận mưa lớn. Thành phố vẫn tồn tại nhiều “điểm đen” ngập úng khi có mưa lớn, tập trung tại nhiều lưu vực thoát nước quan trọng như: lưu vực cửa xả Ông Ích Khiêm, lưu vực trạm bơm Thuận Phước, lưu vực trung tâm…

Đáng chú ý, khả năng đáp ứng của hệ thống thoát nước ở nhiều khu vực là rất thấp. Nhiều khu vực dân cư chỉ chịu được cường độ mưa dưới 20mm/h hoặc 30mm/2h, như: khu vực kiệt 647 Trần Cao Vân, khu vực đường Lê Tấn Trung (lưu vực Thọ Quang - Biển Đông). Điều này cho thấy hệ thống dễ dàng quá tải khi gặp các trận mưa có cường độ trung bình trở lên.

Báo cáo giám sát đã chỉ ra nhiều tồn tại kéo dài. Về hạ tầng, việc đầu tư là không đồng bộ, nhiều trạm bơm chống ngập quan trọng chưa được đầu tư, lắp đặt đủ số lượng máy bơm theo thiết kế, làm hạn chế khả năng chống ngập. Cụ thể, trạm bơm Thuận Phước mới có 2/4 máy bơm, trạm bơm Ông Ích Khiêm có 3/7 máy bơm, trạm bơm Đảo Xanh có 2/7 máy bơm. Trong khi hồ điều tiết Thạc Gián - Vĩnh Trung đã lâu chưa được nạo vét, làm giảm dung tích chứa, dẫn đến quá tải nhanh khi mưa lớn. Nhiều tuyến cống chính bị thu hẹp khẩu độ, tạo “thắt cổ chai”. Lý do khác là do lưu vực thoát nước từ sân bay Đà Nẵng đổ về quá lớn, gây ngập úng thường xuyên tại khu vực đầu tuyến cống Tây Nam Hòa Cường và kênh Phần Lăng.

Tiến độ lập đồ án quy hoạch cao độ nền, thoát nước mặt cho TP Đà Nẵng được ấn định từ năm 2021-2023, nhưng đến nay vẫn chưa được phê duyệt, làm chậm triển khai các dự án đầu tư đồng bộ. Công tác rà soát, nạo vét cống giữa các đơn vị quản lý chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả không cao. Kiểm tra, xử phạt các hành vi xâm phạm công trình thoát nước, gây tắc nghẽn dòng chảy chưa kịp thời…

Hàng ngàn tỉ đồng cho hàng loạt dự án chống ngập

Để đối phó với tình hình ngập úng ngày càng phức tạp, TP Đà Nẵng đã tập trung nguồn lực đáng kể. Từ năm 2023 đến nay, khu vực đô thị trung tâm TP Đà Nẵng (trước đây) đã được nghiên cứu, đề xuất và triển khai tổng cộng 25 dự án thoát nước, chống ngập. Tổng mức đầu tư cho các dự án lên khoảng 2.846 tỉ đồng. Đã hoàn thành 1 dự án với tổng mức đầu tư khoảng 314 tỉ đồng và đang triển khai thi công 6 dự án với tổng mức đầu tư khoảng 1.085 tỉ đồng. 10 dự án đã phê duyệt chủ trương đầu tư, đang hoàn thiện hồ sơ với tổng mức đầu tư khoảng 1.196 tỉ đồng. 8 dự án đang lập chủ trương đầu tư khoảng 250 tỉ đồng.

Dù đã chi ra số tiền khổng lồ, công tác đầu tư vẫn bộc lộ nhiều tồn tại, giảm hiệu quả. Nhiều dự án thoát nước bị kéo dài thời gian thực hiện. Nguyên nhân do vướng giải phóng mặt bằng khiến tiến độ thi công bị chậm. Bên cạnh đó, vấn đề khảo sát, thiết kế thiếu sót buộc phải điều chỉnh, dẫn đến chậm tiến độ, không đảm bảo giải ngân vốn đầu tư. Việc thiếu đồng bộ trong đầu tư cũng gây lãng phí. Đơn cử như hạng mục tuyến cống Khe Cạn (từ đường Lê Trọng Tấn đến sông Phú Lộc) đã thi công hoàn thành từ lâu, nhưng chưa thể nghiệm thu, bàn giao, vì vướng giải phóng mặt bằng cho hạng mục san nền…

Để giải quyết căn cơ ngập úng, Đà Nẵng cần thay đổi toàn diện từ tư duy, chiến lược đến quản lý và công nghệ. Trưởng ban Đô thị HĐND TP Đà Nẵng Lê Tùng Lâm đưa ra nhiều kiến nghị quan trọng, tập trung vào việc xây dựng một chiến lược ứng phó tổng thể và bền vững. Theo đó, cần thay đổi tư duy, cách làm, nghiên cứu xây dựng chiến lược ứng phó, chống ngập một cách tổng thể, đảm bảo tính bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu; tùy từng khu vực (đô thị cũ, đô thị mới, vùng ven đô, miền núi) để có giải pháp riêng, phù hợp với địa hình và điều kiện; tăng cường sử dụng các vật liệu thấm và hạn chế việc bê tông hóa; mở rộng hành lang thoát lũ; tăng cường liên kết các hồ điều tiết. Thành phố cần hoàn thiện, phê duyệt đồ án điều chỉnh quy hoạch cao độ nền và thoát nước mặt đô thị, làm cơ sở để triển khai các dự án đầu tư theo đúng lộ trình.

Nạo vét các hồ điều tiết để tăng dung tích chứa, đồng thời tính toán xây dựng bổ sung hồ điều tiết tại các khu vực trọng điểm như, chân núi Phước Tường, Phước Lý, Thanh Vinh… Ngoài ra, cần đầu tư một số tuyến cống chính có hướng thoát nước ra sông, vịnh… để giảm tải cho hệ thống hiện tại. Bổ sung các mương, kênh dẫn dòng dưới chân núi nhằm giảm vận tốc dòng chảy, hạn chế đất đá và nước chảy tràn trực tiếp xuống khu dân cư.

Bên cạnh đó, phải rà soát bất cập của 36 dự án thoát nước đang và sắp triển khai để có giải pháp xử lý hiệu quả, tránh gây lãng phí; triển khai cắm mốc ranh giới và quản lý tốt hành lang thoát lũ tại lưu vực các sông; xây dựng bản đồ ngập úng và hệ thống cảnh báo tự động, thông tin kịp thời đến người dân. Đồng thời lắp đặt các thiết bị, ứng dụng khoa học, công nghệ để thu thập dữ liệu, giám sát ngập úng. Hoàn thiện quy định quản lý về thoát nước, duy tu hệ thống thoát nước đảm bảo đồng bộ, hiệu lực, hiệu quả…

Lê Đình Dũng