Cần lời hiệu triệu trí tuệ Việt

Hôm nay, khi thế giới bước vào kỷ nguyên bán dẫn và AI, Việt Nam cần có những “Trần Đại Nghĩa mới” - những chuyên gia, kỹ sư đang làm việc trong các trung tâm công nghệ hàng đầu thế giới - về nước để cùng đội ngũ trong nước dựng xây nền móng cho ngành công nghiệp bán dẫn của nước nhà.

Trong những năm 1970-1980, Chính phủ Hàn Quốc đã khuyến khích hàng ngàn du học sinh ngành điện tử trở về nước và họ đã trở thành đội ngũ kỹ sư nòng cốt của Samsung và SK Hynix sau này. Với chính sách “trải thảm đỏ”, Đài Loan (Trung Quốc) đã mời gọi những nhân tài làm việc trong Thung lũng Silicon của Mỹ trở về, biến lãnh thổ này thành trung tâm sản xuất chip số 1 thế giới.

Việt Nam không thiếu những nhân tài làm việc trong lĩnh vực bán dẫn ở các nước đã sớm kết nối với quê hương. Tiến sĩ Lợi Nguyễn - Đồng sáng lập Inphi Corporation, Phó chủ tịch cấp cao của Tập đoàn Marvell - là cầu nối quan trọng để tập đoàn này mở trung tâm thiết kế vi mạch bán dẫn ở TPHCM. Bà Nguyễn Thị Bích Yến - một trong những chuyên gia hàng đầu thế giới về bán dẫn - đã nhận lời mời làm Chủ tịch danh dự Viện Bán dẫn và Vật liệu tiên tiến thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội.

Hiện tại, có nhiều người trẻ Việt Nam đang tham gia phát triển công nghệ lõi của thế giới, làm việc cho các phòng nghiên cứu R&D then chốt ở Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc), Mỹ… Họ có thể sẽ sẵn lòng về nước nếu được mời gọi. Tuy nhiên, cần hơn cả những lời mời gọi là tầm nhìn và cơ hội thực sự để họ được cống hiến, phát huy hết khả năng. Ngành bán dẫn không thể phát triển tự phát mà đòi hỏi tầm nhìn dài hạn và sự kiên định của cả quốc gia. Các nước công nghiệp phát triển coi đầu tư vào khoa học cơ bản và công nghệ là chiến lược dài hơi, nhờ đó mà thu hút, giữ chân được người tài.

Một trong những thách thức lớn nhất của Việt Nam hiện nay là khó giữ chân nguồn nhân lực chất lượng cao. Mức lương và môi trường làm việc chưa đủ sức cạnh tranh, các cơ sở nghiên cứu còn phân tán, sự gắn kết giữa trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp còn lỏng lẻo. Để không bị “chảy máu chất xám”, cần những chính sách đột phá hơn: học bổng dài hạn gắn với cam kết việc làm hấp dẫn và cơ chế đãi ngộ sau đào tạo. Quan trọng hơn, phải có một hệ sinh thái mở, nơi trí tuệ kiều bào kết hợp cùng trí tuệ trong nước, nơi doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt Nam cùng nghiên cứu và phát triển để tạo sức cộng hưởng.

Nếu không hành động kịp thời, Việt Nam rất dễ dừng lại ở vai trò “trạm gia công bán dẫn” như từng xảy ra với lĩnh vực may mặc hay điện tử, thay vì tạo ra những sản phẩm trí tuệ. Bán dẫn không giống các ngành công nghiệp khác: khi đã bỏ lỡ cơ hội thì sẽ rất khó chen chân trở lại do rào cản về công nghệ, do vốn và bản quyền quá lớn.

Hiệu triệu trí tuệ Việt trên toàn cầu không chỉ để giải bài toán nhân lực cho ngành bán dẫn mà còn để dựng nền móng tri thức cho tương lai. Trong kỷ nguyên công nghệ, con chip không chỉ nằm trong chiếc điện thoại hay máy tính mà là nền tảng của mọi chuyển đổi, từ kinh tế, giáo dục, y tế đến an ninh quốc phòng.

Gần 1 thế kỷ trước, Bác Hồ đã kêu gọi và đích thân đi tìm hiền tài về xây dựng đất nước. Hôm nay, nước nhà cần một lời hiệu triệu trí tuệ Việt ở khắp 5 châu để dựng nền móng bán dẫn cho tương lai số. Đó không chỉ là chiến lược phát triển công nghệ mà còn là khát vọng dựng xây tương lai bằng sức mạnh trí tuệ Việt.

Uông Ngọc