Ảnh chế và ranh giới của sự cợt nhả

Một bức ảnh do AI tạo ra, mô phỏng cảnh người nổi tiếng bị cảnh sát giao thông lập biên bản để “đu trend”, đã trở thành tâm điểm chỉ trích của dư luận.

Hình ảnh không có thật, nhưng dư âm của nó thì rất thật và nặng nề. Những ngày gần đây, không khó để bắt gặp những tấm ảnh kiểu này lan truyền trên mạng xã hội. Chỉ cần vài thao tác với công cụ AI, bất cứ ai cũng có thể tạo ra một “phiên bản bị xử phạt” cho chính mình: mặt lạnh lùng, đồ hiệu sang chảnh, kèm một dòng chú thích dí dỏm. Đa phần, người tạo ảnh xem đây là trò vui vô thưởng vô phạt. Một số còn cho rằng điều đó thể hiện sự sáng tạo, bắt kịp xu hướng, không làm hại đến ai.

Bức ảnh được tạo ra bằng AI và "trend" tạo hình ảnh, clip bị cảnh sát giao thông xử phạt đang gây phản ứng trong dư luận

Nhưng có vẻ như những người đang chạy theo trend để tìm kiếm trò vui đã quên rằng trò đùa nào cũng có giới hạn. Trong hình ảnh đang gây tranh cãi, một á hậu nổi tiếng diện trang phục thời thượng, tạo dáng bên chiếc xe sang, trong khi hai cảnh sát giao thông trong ảnh như đang làm nhiệm vụ. Dòng chú thích đi kèm khiến không ít người cảm thấy khó chịu, không phải vì hình ảnh giả, mà vì cảm giác mỉa mai, thiếu tôn trọng đối với lực lượng đang làm nhiệm vụ nghiêm túc mỗi ngày giữa đường phố.

Không ai cấm người nổi tiếng sử dụng AI hay bắt trend trên mạng xã hội. Nhưng một khi đã bước ra khỏi vai trò cá nhân để trở thành người của công chúng, thì từng hành động, từng hình ảnh đăng tải đều có sức ảnh hưởng. Khi người theo dõi là hàng trăm ngàn, thậm chí hàng triệu người, trong đó có không ít bạn trẻ, thì “một tấm ảnh cho vui” có thể trở thành thông điệp lệch chuẩn. Đáng nói hơn, đây không chỉ là câu chuyện cá nhân, mà còn liên quan đến cách xã hội nhìn nhận về pháp luật và lực lượng thực thi pháp luật.

Khi hình ảnh cảnh sát bị “kéo xuống” thành đạo cụ cho một trò đùa, niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật cũng có thể bị ảnh hưởng. Niềm tin ấy, một khi đánh mất, sẽ không dễ gì lấy lại, nhất là trong bối cảnh mạng xã hội đang trở thành nơi định hình nhận thức của rất nhiều người trẻ.

Nhiều ý kiến cho rằng hành vi đăng tải những hình ảnh giả mạo như vậy lên mạng xã hội có thể vi phạm Luật An ninh mạng. Dù là nội dung tạo ra từ AI, thì việc sử dụng hình ảnh lực lượng chức năng trong bối cảnh sai lệch vẫn là hành vi đưa thông tin không đúng sự thật, và không loại trừ khả năng bị xử lý.

Câu chuyện này đặt ra một câu hỏi lớn hơn: Có nên giới hạn những nội dung do AI tạo ra? Hay chính xác hơn, người dùng nên tự giới hạn mình ở đâu? Bởi ranh giới giữa sáng tạo và cợt nhả, giữa giải trí và phản cảm, đôi khi chỉ là một dòng chú thích, hoặc là một sự thiếu tự trọng.

Nền tảng công nghệ không tự mắc lỗi. Lỗi nằm ở cách con người sử dụng nó. Và khi những công cụ như AI đang ngày càng phổ biến, thì điều đáng lo ngại không phải là công nghệ phát triển quá nhanh, mà là nhận thức của con người không theo kịp.

Văn minh mạng không thể chỉ đến từ qui định của luật pháp mà còn cần đến sự tự giác và ý thức trách nhiệm cá nhân. Cũng nên nhìn nhận rằng, sự phản đối mạnh mẽ từ dư luận không chỉ nhắm vào công nghệ hay hình ảnh giả. Phản ứng đó xuất phát từ kì vọng. Kì vọng rằng những người từng được xem là biểu tượng truyền cảm hứng sẽ cư xử tương xứng với vị thế của mình. Kì vọng rằng trong một không gian nhiễu loạn, họ sẽ là người giữ giới hạn, chứ không phải là người xóa nhòa ranh giới giữa đúng và sai.

“Vui thôi, đừng vui quá”, câu nhắc nhẹ, nhưng ẩn chứa nhiều điều sâu sắc. Có những niềm vui cần giới hạn, không phải vì luật cấm, mà vì sự tôn trọng đối với người khác và với chính mình. Không gian mạng có thể là ảo, nhưng trách nhiệm trên đó là thật. Một bức ảnh tạo bằng AI, một trò đùa cho vui, đôi khi lại là phép thử để nhận ra: có những thứ không nên mang ra chế giễu, và có những niềm tin, một khi đã mất, sẽ không thể lấy lại vẹn nguyên như xưa.

Phước Dũng