Văn hóa nghệ thuật Việt Nam 2025: Thăng hoa, hội nhập và nhiều kỳ tích

Một năm ấn tượng của phim việt

Điện ảnh Việt năm 2025 đang tạo nên kỳ tích với tổng doanh thu cao gần gấp đôi, số phim thu trăm tỉ đồng tăng gấp 4 so với năm ngoái. Đáng mừng là phim ăn khách đa dạng thể loại hơn.

Phim Mưa đỏ (trên) và Tử chiến trên không (dưới) giúp điện ảnh nhà nước tỏa sáng trong năm 2025 - Ảnh do đoàn phim cung cấp

Trong năm 2025, có 51 phim dài, ngắn ra rạp, bao gồm phim truyện, hoạt hình, tài liệu ca nhạc. Dòng phim kinh dị vẫn chiếm phần lớn với 19 tác phẩm và có phần mở màn rực rỡ với doanh thu 100-200 tỉ đồng của loạt phim Đèn âm hồn, Nhà gia tiên, Quỷ nhập tràng, Thám tử Kiên: Kỳ án không đầu. Tuy nhiên, càng về sau, thể loại này càng mất dần sức hút dù nhiều tác phẩm có đề tài hoặc cách kể mới mẻ như Dưới đáy hồ, Cải mả, Thai chiêu tài.

Trong khi phim kinh dị giảm nhiệt, dòng phim lịch sử, cách mạng vốn kén khách lại thành công ngoài mong đợi. Địa đạo - Mặt trời trong bóng tối thu 172 tỉ đồng, Mưa đỏ vượt 700 tỉ đồng. Không chỉ phim lịch sử, chiến tranh mà điện ảnh nhà nước cũng có một năm rất thành công khi ngoài Mưa đỏ của điện ảnh quân đội nhân dân còn có Tử chiến trên không do điện ảnh công an nhân dân sản xuất thu hơn 250 tỉ đồng.

Thành công của Tử chiến trên không cho thấy tiềm năng lớn của phim hành động và Truy tìm long diên hương ra rạp sau đó đã chứng minh điều này với doanh thu hơn 206 tỉ đồng. Tổng cộng năm nay, phim Việt thu khoảng 3.650 tỉ đồng, gần gấp đôi so với năm 2024. Trong đó, có 13 phim thu hơn 100 tỉ đồng, 8 phim trong số này chạm mốc 200 tỉ đồng. Tuy vậy, lượng phim thất bại, thua lỗ cũng không ít.

Sách Việt vươn mình ra thế giới

Những ngày cuối năm, sách văn học đón nhận thêm niềm vui khi tác phẩm Trên đỉnh giời (Y Ban) và Mùa hè dưới bóng cây (Nguyễn Tham Thiện Kế) được trao giải Văn học ASEAN 2025. Trước đó, nhà văn Nguyễn Phan Quế Mai với tiểu thuyết Đời gió bụi đã được vinh danh giải thưởng văn học tại Mỹ. Tác phẩm viết về văn hóa Việt - Người Hà Nội - Chuyện ăn chuyện uống một thời của tác giả Vũ Thế Long (ấn bản tiếng Trung) đoạt giải Sách Đông Nam Á có sức ảnh hưởng tại Trung Quốc năm 2025.

Những cuốn sách đã và đang trên đường “ra thế giới”

Các đơn vị làm sách cũng có nhiều cơ hội tham dự các hội sách quốc tế, giới thiệu và chào bán bản quyền hàng ngàn tựa sách Việt với nhà xuất bản các nước, trong đó quan trọng nhất là hội sách Frankfurt (Đức).

Những ngày cuối năm, tác giả Nguyễn Hữu Quỳnh Hương (đại diện Slowbooks) chia sẻ thông tin 2 cuốn sách tranh - Xuân gọi bầu trời nhuộm nắng và Xuân mời mặt đất nở hoa - của đơn vị đang chuẩn bị phát hành tại Việt Nam đã nhận được lời ngỏ mua bản quyền và phát hành tại quốc gia khác.

Slowbooks là một trong những đơn vị làm sách thiếu nhi rất tích cực trong việc chào bán bản quyền ra thế giới, bên cạnh Lionbooks, nhờ có sự kết nối và hợp tác với các tiệm sách, những người làm sách trẻ ở nước ngoài. Từng bước đi trong nỗ lực kết nối và quảng bá của các cá nhân, đơn vị đã giúp sách Việt có thêm những hành trình đáng khích lệ trong năm qua.

Văn học và thành tựu 50 năm

Văn học năm 2025 để lại nhiều giá trị ở hầu hết các thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, thơ, sách tranh, văn học thiếu nhi… Hàng loạt tác phẩm của những cây bút nhiều thế hệ ra đời, hội tụ thành một dòng chảy mạnh mẽ và liên tục tiếp nối. Nếu các giải thưởng cuối năm giúp phác họa những điểm sáng mới mẻ của văn đàn suốt năm qua, dấu ấn sâu đậm nhất lại thuộc về những giá trị bền bỉ suốt nửa thế kỷ vừa được khơi gợi và tôn vinh trở lại.

Những dấu son của văn học 50 năm qua

Cuộc bình chọn tác phẩm văn học 50 năm của TPHCM có các tác phẩm: Quê hương địa đạo (Viễn Phương), Bàn thờ tổ của một cô đào (Nguyễn Quang Sáng), Ở R - Chuyện kể sau 50 năm (Lê Văn Thảo), Mắt biếc (Nguyễn Nhật Ánh) và Thì thầm với dòng sông (Hoài Vũ). Các tác phẩm được xướng tên trong cuộc bình chọn và tôn vinh của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch mang đậm dấu ấn của văn học hậu chiến: Nỗi buồn chiến tranh (Bảo Ninh), Mùa lá rụng trong vườn (Ma Văn Kháng), Thời xa vắng (Lê Lựu), Bến không chồng (Dương Hướng), Mảnh đất lắm người nhiều ma (Nguyễn Khắc Trường)…

Đây cũng là thế hệ tác giả đã làm nên một giai đoạn rực rỡ, nhiều thành tựu của văn đàn. Bên cạnh đó, dấu ấn 50 năm còn gọi tên những gương mặt nổi bật suốt nhiều thập niên của văn học Việt Nam: Nguyễn Minh Châu, Nguyễn Huy Thiệp, Trần Đăng Khoa, Hữu Thỉnh, Thanh Thảo, Nguyễn Xuân Khánh, Nguyễn Bình Phương, Nguyễn Ngọc Tư…

Một năm nhìn lại những giá trị vàng son để tiếp tục đi tới với kỳ vọng lạc quan về những dấu ấn mới cho tương lai văn học. Đó là những điểm sáng đã được nhìn thấy từ nhiều cây bút trẻ đầy tiềm năng và triển vọng: Đinh Phương, Giai Du, Cao Việt Quỳnh, Lê Quang Trạng... Một lực lượng viết trẻ đã và đang cùng nhau vẽ nên diện mạo khác biệt cho văn học Việt.

Nhạc Việt: rực rỡ và sôi động

Điểm nổi bật của thị trường âm nhạc Việt Nam 2025 là sự phát triển mạnh của các concert. Trước đây, những đêm nhạc quy tụ hàng chục ngàn khán giả gần như là điều hiếm hoi thì năm nay đã không còn là chuyện lạ.

Các chương trình Anh trai vượt ngàn chông gai hay Anh trai say hi tiếp tục có những đêm diễn lớn tại TPHCM khép lại mùa đầu tiên. Em xinh say hi, Chị đẹp đạp gió tuy kém nhiệt hơn nhưng cũng góp phần khẳng định sức hút của các concert diễn ra từ thành công của các chương trình giải trí ăn khách trên truyền hình.

Hàng loạt concert của các nhãn hàng, thương hiệu cũng được tổ chức trong năm qua, quy tụ lượng khán giả rất lớn. Có thể kể đến một số concert cá nhân diễn ra sôi nổi của các ca sĩ: Soobin, Quốc Thiên, Hoàng Dũng… và gần nhất là Mỹ Tâm với hơn 40.000 khán giả tại Hà Nội.

Việt Nam đã khẳng định vị thế là điểm đến của nghệ sĩ quốc tế trong việc tổ chức show, concert. Tháng Mười một, G-Dragon có 2 đêm diễn quy tụ khoảng 100.000 khán giả tại Hà Nội.

Y-Concert diễn ra vào ngày 20/12 tại Hưng Yên, quy tụ khoảng 90.000 khán giả, kéo dài 10 tiếng - Nguồn ảnh: Ban tổ chức

Trong khi đó, ca sĩ và nhà sản xuất Việt cũng mang khát vọng vươn ra quốc tế. Concert Anh trai say hi đã tổ chức 2 đêm diễn thành công tại Mỹ. Ca sĩ Hà Anh Tuấn cũng chọn xứ sở cờ hoa làm điểm đến cho concert Sketch a rose. Còn Vũ. mang concert cá nhân đến Úc cũng thu hút lượng khán giả lớn.

Hành trình ca sĩ Việt bước ra quốc tế trong năm qua có thêm điểm sáng là ngôi vị quán quân của Đức Phúc tại Television 2025 diễn ra tại Nga. Còn Phương Mỹ Chi dù chỉ dừng chân ở tốp 3 Sing! Asia 2025 nhưng đã để lại dấu ấn sâu đậm với khán giả khu vực, góp phần mang văn hóa Việt ra thế giới.

Năm nay, album và EP phủ sóng làng nhạc Việt với số lượng phát hành khá lớn. Vì số lượng nhiều nên sức cạnh tranh lớn. Trong đó, chỉ một vài album, EP nổi lên, hầu hết đến từ các ca sĩ đã có chỗ đứng trong thị trường âm nhạc (Tùng Dương, Hoàng Dũng, DTAP…).

Năm 2025 cũng ghi nhận sự phát triển rầm rộ của các ca khúc viết về tình yêu quê hương, đất nước và niềm tự hào về lịch sử dân tộc, gắn với 2 đợt lễ lớn. Một số tác phẩm tiêu biểu đạt hàng trăm triệu cho đến hàng tỉ lượt nghe: Viết tiếp câu chuyện hòa bình, Còn gì đẹp hơn, Nỗi đau giữa hòa bình, Made in Vietnam, Nhà tôi có treo một lá cờ… Những nhạc phẩm lấy cảm hứng, sử dụng chất liệu văn hóa dân tộc (Bắc Bling, Mục hạ vô nhân…) tiếp tục tạo nên cơn sốt.
Bên cạnh đó, cơ quan quản lý nhà nước đã thể hiện sự quyết liệt hơn trong việc xử lý những ca khúc có ca từ lệch chuẩn, phản cảm. Đây được xem là bước đà để làm sạch nền âm nhạc Việt Nam.

Sân khấu rộn ràng hoạt động giao lưu quốc tế

Trên nền tảng ký kết ghi nhớ hợp tác giao lưu giai đoạn 2024-2026 giữa Hội Sân khấu TPHCM và Hiệp hội Sân khấu Busan (Hàn Quốc), các hoạt động kết nối đã đi vào cụ thể trong năm 2025. Đầu tiên là sự kiện vở kịch Đồng chí (Hội Sân khấu TPHCM) được mời sang Hàn Quốc tham gia Liên hoan Sân khấu Busan 2025 vào tháng Tư, đánh dấu tác phẩm nước ngoài đầu tiên xuất hiện tại liên hoan 43 năm tuổi này của nước bạn. Đến tháng Chín, Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Mỹ Uyên là khách mời đặc biệt của vở nhạc kịch lịch sử Hàn Quốc Tướng quân Jang Han Sang. Biên kịch, đạo diễn Lee Jung Nam - Chủ tịch Hiệp hội Sân khấu Busan - đã mời NSND Mỹ Uyên diễn cùng các nghệ sĩ Hàn Quốc.

Hội Sân khấu TPHCM chào mừng đoàn kịch Busan Dongnyeok đến TPHCM biểu diễn giao lưu - ẢNH: NGỌC TUYẾT

Đáp lễ, tháng Mười mộtt, Hội Sân khấu TPHCM đón đoàn kịch Busan Dongnyeok đến TPHCM biểu diễn giao lưu với vở hài kịch Niềm vui nhà ông Mạnh Jin Sa. Đoàn Hiệp hội Sân khấu Busan cũng trở lại TPHCM giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm, tập huấn chuyên môn cho các học viên diễn xuất. Chương trình giao lưu năm 2025 khép lại với vở kịch Romeo và Juliet có sự kết hợp giữa diễn viên 2 nước, mở ra chặng đường hợp tác mới với việc tham gia các liên hoan sân khấu của nhau trong thời gian tới.

Cũng trong tháng Mười một, Liên hoan quốc tế Sân khấu thử nghiệm 2025 diễn ra với quy mô lớn nhất từ trước đến nay. Lần đầu tiên, liên hoan mở rộng ra 4 địa phương đăng cai, trong đó có TPHCM.

Đợt này, có đến 6 đơn vị sân khấu TPHCM dự thi, tăng gấp 2-3 lần so với trước đây. Tác phẩm dự thi cũng đa dạng loại hình và hình thức thử nghiệm. Với huy chương Vàng cho vở kịch song ngữ Nguyệt hạ (sân khấu Kịch Hồng Vân), 2 huy chương bạc cho vở nhạc kịch đương đại Ảo quan (nhà hát kịch Sân Khấu Nhỏ) và vở kịch độc diễn Sơn hà cùng nhiều huy chương cá nhân, đây là kỳ liên hoan thành công nhất của sân khấu TPHCM.

Vở cải lương thể nghiệm Nhật thực gây tiếng vang tại Tuần lễ Sân khấu Trung Quốc - ASEAN 2025 - Ảnh do nhân vật cung cấp

Đáng nói, luồng sinh khí mới đã được thổi bùng lên khi các suất dự thi đều kín ghế, rất đông người trong nghề đến xem. Như nhận định của NSND Trần Ngọc Giàu - Chủ tịch Hội Sân khấu TPHCM, cuộc chơi này đã kích hoạt được khát vọng của nghệ sĩ - nơi họ có thể “khoe nghề” mà không cần quá bận tâm đến thị trường hay doanh thu. “Việc nghệ sĩ dám thử, dám khác đi cái thường ngày là tín hiệu vui cho nền sân khấu” - NSND Trần Ngọc Giàu chia sẻ.

Ban Văn hóa văn nghệ