Tạo đột phá từ mô hình TOD để TPHCM phát triển vượt bậc

07/12/2025 - 07:24

PNO - Việc sửa đổi Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội được kỳ vọng sẽ tạo đà để TPHCM sớm phát triển thành siêu đô thị tầm cỡ khu vực và thế giới. Trong đó, việc cho phép chính quyền TPHCM tự chủ với mô hình phát triển đô thị gắn với giao thông công cộng (mô hình TOD) được cho là cơ chế có tính đột phá.

Đề xuất khai thác nhà ở, thương mại trong khu vực TOD

Sau sáp nhập, TPHCM có diện tích hơn 6.700km² và dân số gần 14 triệu người, cần được phát triển theo hướng đa cực, đa trung tâm, đồng thời giải quyết áp lực giao thông, ô nhiễm môi trường. Mô hình phát triển đô thị theo định hướng TOD được xem là lời giải tối ưu.

Trong dự thảo nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 98/2023/QH15 (thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM), Chính phủ đề xuất thêm chính sách phát triển TOD. Theo đó, TPHCM được giữ lại 100% nguồn thu từ quỹ đất của mô hình TOD để tái đầu tư vào các dự án đường sắt đô thị và hạ tầng giao thông liên quan.

Dự thảo nghị quyết cũng nêu cơ chế khai thác các dự án nhà ở, thương mại, dịch vụ trong khu vực TOD nhằm thu hút nguồn lực đầu tư tư nhân. UBND TPHCM sẽ quyết định các chỉ tiêu kinh tế, kỹ thuật, chỉ tiêu sử dụng đất quy hoạch trong các khu vực này khác với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia, đồng thời bổ sung quy định về bán, chuyển nhượng, cho thuê, cho thuê mua, cho thuê lại theo thời hạn hoạt động dự án đối với các công trình nhà ở, công cộng trong khu vực nhà ga đường sắt.

Ông Phan Văn Mãi - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội - đánh giá, việc giao chính quyền TPHCM quyết định xây dựng nhà ở, công trình thương mại ở nhà ga đường sắt và vùng phụ cận nút giao thông sẽ giúp khai thác được quỹ đất có giá trị, tăng thêm nguồn thu cho ngân sách.

Tuy nhiên, pháp luật đất đai hiện hành chưa quy định cho phép kết hợp đất công cộng với mục đích nhà ở. Vì vậy, cơ quan chức năng cần tiếp tục rà soát các quy định của luật, nghị quyết đang trình Quốc hội để đề xuất sửa đổi áp dụng chung trên toàn quốc, bảo đảm đồng bộ, nhất quán, tránh mâu thuẫn, chồng chéo.

Ủng hộ cơ chế đặc biệt cho TPHCM, tiến sĩ Nguyễn Đình Nên chuyên gia cao cấp về quy hoạch giao thông - cho rằng, muốn phát triển TOD, chính quyền TPHCM cần hoàn thiện cơ chế khai thác quỹ đất, thu hút tư nhân tham gia đầu tư hạ tầng, bởi “nếu chính sách TOD không được thực hiện tốt, metro chỉ là phương tiện giao thông đơn thuần, không tạo ra động lực phát triển đô thị”.

Trao quyền mạnh mẽ để TPHCM thật sự “cất cánh”

Tiến sĩ Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương) - cho rằng, phát triển hạ tầng theo mô hình TOD mở rộng và cơ chế đất đai linh hoạt là 2 yếu tố đầu vào quan trọng bậc nhất đối với mọi dự án đầu tư. Đối với TPHCM - đô thị đã sử dụng gần hết quỹ đất - bài toán này càng nan giải, đòi hỏi cơ chế mới để tăng không gian phát triển.

Ông đề xuất mở rộng phạm vi áp dụng TOD thay vì chỉ giới hạn quanh các tuyến metro. Cụ thể, TOD được phép mở ra các vùng phụ cận nút giao quan trọng của đường Vành Đai 3, Vành Đai 4 và đường cao tốc TPHCM - Mộc Bài. Các khu vực bán kính 500 - 1.000m xung quanh các nút giao liên vùng này có thể được quy hoạch thành cụm đô thị, công nghiệp, dịch vụ hỗn hợp.

Theo ông, chính quyền TPHCM cần được trao quyền chủ động điều chỉnh quy hoạch cục bộ 1/500 ở các khu vực đó để gia tăng mật độ xây dựng, hệ số sử dụng đất phù hợp với cơ hội phát triển mới mà không cần xin phép Bộ Xây dựng thẩm định lại mỗi lần điều chỉnh và UBND TPHCM chỉ cần báo cáo Thủ tướng định kỳ về kết quả thực hiện.

Cơ chế này giúp TPHCM linh hoạt “nới không gian” tại các điểm chiến lược, tăng diện tích sàn cho thuê, đất sản xuất, kinh doanh ngay cạnh hạ tầng giao thông trọng điểm thay vì để đất quanh đường cao tốc lãng phí với mật độ xây dựng thấp.

Ông cũng đề nghị cho phép HĐND TPHCM được quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng đất lúa, đất rừng phòng hộ nhằm chủ động tạo “đất sạch” nhanh hơn cho nhà đầu tư, đồng thời phân cấp trọn gói chỉ tiêu đất đai để chính quyền TPHCM tự cân đối và chịu trách nhiệm.

“Việc này giúp rút ngắn tiếp cận đất đai, mở khóa nhiều dự án đang “xếp ngăn kéo” do thiếu đất hoặc vướng quy hoạch cứng” - ông phân tích. Viện dẫn cách làm của Indonesia, Malaysia, ông lưu ý, cơ chế chuyển đổi đất nhanh giúp TPHCM luôn sẵn sàng quỹ đất sạch cho nhà đầu tư lớn, không bỏ lỡ cơ hội.

Góp ý nội dung sửa đổi Nghị quyết 98, đại biểu Quốc hội Nguyễn Tâm Hùng (TPHCM) đồng tình việc cho phép sử dụng ngân sách thành phố để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và tạo quỹ đất phát triển theo mô hình TOD.

Tuy nhiên, ông đề nghị bổ sung tiêu chí bắt buộc về đánh giá tác động xã hội ở từng khu vực TOD, gồm tác động lên hạ tầng xã hội, không gian sống, khả năng tiếp cận dịch vụ công của cư dân hiện hữu. Đây là kinh nghiệm rút ra từ nhiều dự án TOD đang bị chậm tiến độ do thiếu đánh giá đầy đủ, đang bị khiếu nại.

Cần cơ chế chủ động hơn từ nghị quyết mới

Việc sửa đổi Nghị quyết 98 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng bởi nó diễn ra đúng lúc chính quyền TPHCM đang khẩn trương triển khai 2 nhiệm vụ có tính nền tảng là điều chỉnh quy hoạch kinh tế, xã hội sau khi sáp nhập và điều chỉnh quy hoạch chung của TPHCM - cơ sở pháp lý quan trọng để xác định hướng phát triển không gian đô thị, triển khai các dự án đầu tư hạ tầng trọng điểm, chiến lược.

Cả 2 quy hoạch này nếu chỉ dừng ở tầm định hướng là chưa đủ mà cần có thể chế mạnh để vận hành và hiện thực hóa quy hoạch, biến ý tưởng quy hoạch thành kết quả cụ thể và đó chính là vai trò của nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98. Tôi lấy ví dụ, tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành là dự án mang tính liên kết vùng rất quan trọng nhưng để triển khai được, TPHCM cần cơ chế chủ động hơn từ nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98.

Tiến sĩ kinh tế TRẦN DU LỊCH

Không nên quy định cụ thể vị trí dự án TOD

Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 không nên quy định cụ thể vị trí dự án TOD. Đặc thù của TOD là ở nơi nào có điều kiện phát triển, phù hợp quy hoạch thì nơi đó sẽ thực hiện chính sách chứ không nhất thiết đóng khung một vài địa điểm. TOD phải được tính toán trong tổng thể hạ tầng vùng, không chỉ dọc đường Vành Đai 3 mà còn có thể là đường Vành Đai 4, các tuyến đường cao tốc và những tuyến giao thông huyết mạch của TPHCM mới.

Nghị quyết mới cũng phải bao trùm lên các nghị quyết khác, như Nghị quyết 188 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để phát triển hệ thống mạng lưới đường sắt đô thị tại TP Hà Nội, TPHCM. Nghị quyết 188 chỉ quy định danh mục đường sắt đô thị cho TPHCM trước đây, chưa đưa vào các tuyến kết nối với Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu cũng như tuyến vận chuyển hàng hóa về cảng Cái Mép.

Do vậy, tôi đề nghị dùng chính Nghị quyết 98 (mới) để điều chỉnh, bổ sung Nghị quyết 188, nhất là phần danh mục đường sắt đô thị, đường sắt vận tải hàng hóa trong vùng TPHCM. Nội dung nghị quyết phải bao trùm hơn, nếu không thì tới dự án sau, lại phải xin Quốc hội thêm lần nữa.

Nên phân cấp mạnh mẽ cho chính quyền TPHCM. Theo đó, chính quyền TPHCM được lập, thẩm định, phê duyệt và thực hiện đúng quy hoạch tất cả dự án thuộc lĩnh vực đường sắt đô thị, cảng biển, khu thương mại tự do… để tránh kéo dài thời gian.

Ông NGUYỄN VĂN LỢI - Trưởng đoàn Đại biểu Quốc hội TPHC

Cần chính sách kiến tạo từ Chính phủ và chính quyền thành phố

Singapore là quốc gia đi đầu trong mô hình TOD. Ở đó, bất động sản gần ga metro có giá cao hơn các khu vực khác khoảng 30% do chi phí sở hữu và vận hành xe cá nhân rất cao khiến gần như toàn bộ dân đi metro. Các ga metro không chỉ là điểm dừng mà còn là trung tâm thương mại kết nối các khu đô thị, tòa nhà văn phòng, tạo ra giá trị kinh tế kép.

Để thực hiện TOD ở TPHCM thành công, cần chính sách kiến tạo từ Chính phủ và chính quyền thành phố, từ đó có những giải pháp phát triển phù hợp gắn với việc phát triển đô thị xanh, thông minh, hạn chế phương tiện cá nhân. Sự kết hợp giữa chính quyền và doanh nghiệp sẽ quyết định sự thành công của TOD, từ đó tạo ra thị trường bất động sản phát triển theo nhu cầu thực thay vì tăng giá do đầu cơ.

Phó giáo sư, tiến sĩ NGUYỄN HỮU HUÂN - thành viên tổ tham mưu thành lập trung tâm tài chính quốc tế tại TPHC

Minh Quang - Như Diệp

 

news_is_not_ads=
TIN MỚI