Sự trở lại của các tác phẩm kinh điển: Cần nhìn qua lăng kính ngày hôm nay

Trao truyền tinh hoa và cơ hội

Ở lĩnh vực sân khấu, việc tái dựng các kịch bản kinh điển không mới, đặc biệt là với sân khấu cải lương vốn khủng hoảng trầm trọng lực lượng sáng tác đã nhiều năm. Thời gian qua, sân khấu kịch đã chứng kiến sự trở lại của nhiều tác phẩm vang bóng một thời. Nếu trước đây các tác phẩm này trở lại chủ yếu để tham dự các cuộc thi thì nay được chú trọng cả yếu tố biểu diễn lẫn doanh thu.

Vở kịch kinh điển Tôi và chúng ta trở lại vẫn mang hơi thở thời đại mới - Nguồn ảnh: Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội

Có thể kể đến việc nhà hát kịch IDECAF đưa vở kịch nổi tiếng Bí mật vườn Lệ Chi (tác giả: Hoàng Hữu Đản) trở lại với tên gọi Lệ Chi Viên. Qua 5 suất diễn đầu đều kín ghế, vở diễn đang nhận được nhiều phản hồi tích cực, nhất là từ người trẻ.

Trước đó, một loạt vở diễn gắn với thương hiệu kịch IDECAF từ nhiều năm, như: Một ngày làm vua, Vàng ơi là vàng (tức Cái tráp vàng), Hé lô ông thần (tức Phép lạ), Hãy yêu nhau đi, Má ơi, út dìa! (tức Tiếng vạc sành), Tía ơi, má dìa!… đã được phục dựng. Nhiều người nhận định đây là bước đi hiệu quả của đơn vị trong giai đoạn cải tổ toàn diện khi vừa củng cố thương hiệu sân khấu vừa tạo điều kiện rèn nghề cho dàn diễn viên mới.

Mới đây nhất, Đài Phát thanh - Truyền hình Hà Nội đã ra mắt chương trình “Sân khấu truyền hình” nhằm đưa những tinh hoa sân khấu đến với đông đảo công chúng. 2 tác phẩm đầu tiên được chọn giới thiệu là Tôi và chúng ta và Lời thề thứ 9 của tác giả Lưu Quang Vũ. Ra đời vào giữa những năm 1980 trong giai đoạn đổi mới của đất nước, cả 2 vở diễn trở lại vẫn rất thời sự trong bước chuyển mình mạnh mẽ của xã hội.

Theo ban tổ chức, nhiều vở diễn mang tính thời đại của các loại hình kịch nói, cải lương, chèo, hát bội… sẽ tiếp tục lên sóng với mong muốn lan tỏa những giá trị nghệ thuật cốt lõi, tiến bộ đến người xem hôm nay đồng thời tạo sự kết nối giữa các thế hệ nghệ sĩ lẫn công chúng.

Đó cũng là tinh thần “ông bầu” Hoàng Song Việt và sân khấu cải lương mới Đại Việt muốn thể hiện qua dự án “Dấu ấn mới cho các nghệ sĩ trẻ”. Sự trở lại của Nàng Xê Đa, Cô đào hát, Người ven đô và mới nhất là Câu thơ yên ngựa đã tạo cơ hội cho nhiều nghệ sĩ trẻ “vượt lên chính mình” và nhận được sự công nhận rộng rãi hơn của giới chuyên môn, báo chí lẫn khán giả. Theo ông Hoàng Song Việt, danh tiếng tác phẩm kinh điển sẽ giúp các bạn trẻ tiếp cận khán giả thuận lợi hơn nhưng thuyết phục mọi người như thế nào hoàn toàn nhờ năng lực và sự nỗ lực tự thân của nghệ sĩ.

Sân khấu WE quyết định khai trương với vở cải lương danh tiếng Gánh cỏ sông Hàn cũng hướng đến việc tiếp sức, tạo điều kiện cho các nghệ sĩ có năng lực nhưng ít cơ hội tham gia dự án lớn có vai diễn hay để đến gần khán giả hơn.

Cần thể hiện qua cặp mắt của thời đại

Hằng năm, hầu như đều có kịch bản kinh điển được dựng lại hoặc chuyển thể sang loại hình mới. Tuy nhiên, không phải tác phẩm nào cũng thành công. Bản dựng mới vở Đời cô Lựu hay Bên cầu dệt lụa của nhà hát cải lương Trần Hữu Trang được nhận xét thiếu đột phá. Các nghệ sĩ chưa thể thoát khỏi “cái bóng” quá lớn của người đi trước. Phiên bản mới vở Khách sạn hào hoa - tác phẩm quảng bá cuộc thi “Tài năng diễn viên sân khấu cải lương Trần Hữu Trang” - không kể được câu chuyện cũ với nhịp điệu mới, một số vai diễn quan trọng không hợp vai đã không thể giúp các huy chương Trần Hữu Trang tiếp tục tỏa sáng…

Vở cải lương tuồng cổ Câu thơ yên ngựa trở lại trên Sân khấu Cải lương Mới Đại Việt với nhiều dấu ấn mới - Ảnh: Ngọc Tuyết

Theo Nghệ sĩ ưu tú Hoa Hạ - một đạo diễn “mát tay” trong việc “làm mới” kịch bản kinh điển - qua mỗi thời đại, sự hiểu biết hay góc nhìn, quan điểm của con người cũng thay đổi. “Khán giả hôm nay nhìn về vở diễn cũ với cặp mắt khác. Như bản thân tôi, ngày xưa đọc kịch bản hiểu khác, bây giờ lật ra xem lại đã hiểu kiểu khác. Các bạn trẻ chỉ nghe ông bà, cha mẹ kể rằng “vở đó hay lắm” nhưng nếu thực sự “bê nguyên xi” vở đó lên diễn, các bạn có thấy hay không? Tôi không nghĩ là các bạn sẽ đồng cảm được. Dù là kịch bản kinh điển, khi dựng lại không thể bê nguyên xi mà cần được thể hiện qua cặp mắt của thời đại hôm nay” - đạo diễn Hoa Hạ chia sẻ.

Bên cạnh đó, năng lực diễn viên cũng rất quan trọng. Soạn giả Hoàng Song Việt đã theo đuổi kịch bản Người ven đô suốt hơn 40 năm, từng nhiều lần muốn dựng cho nhóm Thắp sáng niềm tin nhưng các nghệ sĩ trẻ khi ấy vẫn chưa đủ thực lực. Phải đến năm 2024 mới quy tụ được lực lượng nghệ sĩ mà ông cho là “chín muồi” để đảm đương các vai diễn kinh điển, trong đó những nghệ sĩ gắn bó với nhóm Thắp sáng niềm tin ngày nào đã trở thành nghệ sĩ nhân dân, nghệ sĩ ưu tú.

Nghệ sĩ cũng không thể “đồ lại” nét diễn của người đi trước mà phải nỗ lực tạo dấu ấn mới. “Nhận vai Hội đồng Dư trong vở Tiếng hò sông Hậu - vai diễn gắn liền với tên tuổi Nghệ sĩ nhân dân Diệp Lang - tôi áp lực chứ. Nhưng tôi biết đây là cơ hội để mình học hỏi, nâng cấp bản thân, nhất là tạo dấu ấn riêng trong lòng khán giả. Chúng tôi có thể chưa hay bằng các cô chú, anh chị nhưng nhất định phải mới, phải là chính mình. Cái mới được công nhận lại càng không đơn giản, buộc mình phải luôn học hỏi, trau dồi, kiên trì trên bước đường làm nghề” - nghệ sĩ Điền Trung chia sẻ.

Ninh Lộc