Niềm tin mù quáng và cái giá của thời tiêu dùng ảo

Theo cơ quan chức năng, từ hệ thống bán hàng online quy mô lớn, Ngân 98 quảng bá sản phẩm bằng hình ảnh cá nhân và các buổi livestream, thu hút hàng ngàn người mua mà không ai yêu cầu xem giấy phép hay chứng nhận. Chỉ vì tin rằng “Ngân 98 dùng được, chắc là tốt”, nhiều người đã rơi vào cái bẫy của niềm tin cảm tính - khi hình ảnh cá nhân lấn át mọi cảnh giác về nguồn gốc hàng hóa.

Cận cảnh các sản phẩm giảm cân được Ngân 98 đưa ra thị trường - Ảnh: Công an TPHCM cung cấp

Trước đó, hàng loạt KOL, người nổi tiếng (influencers) đã bị điều tra hoặc khởi tố vì quảng bá, kinh doanh sản phẩm vi phạm. Điển hình là Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên bị bắt tạm giam vì liên quan sản phẩm kẹo rau củ Kera bị cáo buộc “lừa dối khách hàng”. Cùng vụ việc này, Quang Linh Vlogs và Hằng Du Mục cũng bị khởi tố do tham gia quảng bá và hưởng lợi từ hoạt động bán hàng sai quy định.

Với vụ Ngân 98 cùng nhiều người nổi tiếng, KOLs, influencers tham gia quảng bá và bán hàng giả, hàng kém chất lượng gần đây, ông Nguyễn Viết Hồng - Phó chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TPHCM - cho rằng, đây là lời cảnh tỉnh cho thói quen tin tưởng mù quáng vào KOL, influencers trên mạng xã hội của một bộ phận người tiêu dùng.

“Không thể vì một người nổi tiếng giới thiệu mà vội tin sản phẩm đó an toàn. Người tiêu dùng cần hiểu, KOL không phải cơ quan kiểm định và quảng cáo không đồng nghĩa với chất lượng thật”, ông Hồng nhấn mạnh.

Theo ông Nguyễn Phương Lâm - Giám đốc Phân tích thị trường Công ty tư vấn tăng trưởng thương mại điện tử YouNet ECI, hành vi mua sắm của thế hệ Gen Z (sinh từ 1997 đến 2012) đang bị chi phối mạnh mẽ bởi KOL và KOC (người tiêu dùng có sức ảnh hưởng).

Dẫn chứng từ khảo sát của YouNet ECI, ông cho biết, hơn 50% người tiêu dùng Gen Z thừa nhận bị ảnh hưởng trực tiếp từ KOL hoặc KOC. Sức mạnh lan truyền của mạng xã hội đã biến những đoạn clip vài chục giây thành công cụ định hướng hành vi tiêu dùng.

“Thói quen mua sắm của họ không bắt đầu từ quầy kệ siêu thị, mà từ những video review, clip unbox hay buổi livestream chốt đơn. Họ có thể đưa cả chục sản phẩm vào giỏ hàng online, nhưng quyết định ‘chốt’ lại dựa vào lời giới thiệu từ một gương mặt KOL quen thuộc” - ông Lâm nói và cho biết, lòng trung thành thương hiệu trở thành khái niệm mong manh. Hôm nay họ chọn thương hiệu A vì thần tượng quảng bá, nhưng chỉ vài tuần sau, khi KOC khác giới thiệu thương hiệu B, quyết định mua sắm cũng đổi chiều.

Cũng từ thực tế đó, ông Nguyễn Viết Hồng cho rằng, sức ảnh hưởng của KOL/KOC chỉ thực sự có ý nghĩa khi đi cùng trách nhiệm. “Không thể phủ nhận vai trò của họ trong việc thúc đẩy thương mại điện tử, nhưng nếu chỉ chạy theo tương tác mà bỏ qua yếu tố an toàn, minh bạch thì sẽ gây hại cho cả thị trường”- ông Hồng nhận định.

Từ đó, ông khuyến cáo, người tiêu dùng trước khi mua hàng, đặc biệt là các sản phẩm liên quan đến sức khỏe, giảm cân, ăn uống thì tuyệt đối không nên mua qua mạng nếu chưa rõ nguồn gốc, mà nên chọn siêu thị, cửa hàng, doanh nghiệp được cấp phép hoặc kênh phân phối chính thống. Ngoài ra, người mua cần kiểm tra kỹ hóa đơn, chứng từ, tem chống giả và công nghệ xác thực trên sản phẩm. Đừng để niềm tin vào hình ảnh hào nhoáng trên mạng khiến mình phải trả giá bằng sức khỏe.

Mai Ca