Những cuộc “lội ngược dòng” của truyện tranh dã sử

Dấu ấn mới cho truyện tranh lịch sử/dã sử

Ngày 28/5, nhóm tác giả Linh Thạch vừa nhận giải Đồng cho truyện tranh Vạn Nhân Ký - Noãn, tại cuộc thi Truyện tranh manga quốc tế lần thứ 18 (Japan International Manga Award, do Bộ Ngoại giao Nhật Bản tổ chức). Đây không phải lần đầu tiên truyện tranh Việt được vinh danh tại một cuộc thi truyện tranh quốc tế. Trước đó, các tựa/bộ truyện sau đã nhận được giải thưởng danh giá này: Điệu nhảy của vũ trụ (Nachi Nguyễn, giải Bạc năm 2023), Bẩm thầy Tường, có thầy Vũ đến tìm! (Hoàng Tường Vy, giải Đồng năm 2022), Địa Ngục Môn (Can Tiểu Hy, giải Bạc năm 2017)… Những tựa/bộ truyện tranh được trao giải đều có sự sáng tạo đột phá về ý tưởng, nội dung cùng cách thể hiện đặc sắc, ấn tượng. Đó cũng là những tựa/bộ sách nổi bật của truyện tranh Việt những năm qua.

Một số tác phẩm truyện tranh lịch sử/dã sử tỏa sáng tại các cuộc thi, giải thưởng quốc tế thời gian qua

Vạn Nhân Ký - Noãn là một dấu ấn đặc biệt khác của truyện tranh dã sử. Lần đầu tiên, câu chuyện về vua Gia Long được kể dưới hình thức truyện tranh, với nhân vật chính là Lý Phúc Anh - người phải bôn tẩu ngược xuôi, nếm mật nằm gai chờ ngày phục quốc… 2 tác giả Linh - Thạch đã ấp ủ và thực hiện tập sách trong suốt 6 năm - từ việc lên ý tưởng đến tìm hiểu cặn kẽ về lịch sử - văn hóa thế kỷ XVIII, minh họa chăm chút các chi tiết về kiến trúc, điêu khắc, trang phục, thuyền bè, khí giới… trong bối cảnh thế kỷ thứ XVIII.

Vạn Nhân Ký - Noãn ra mắt lần đầu vào năm 2023 đã thu hút sự quan tâm của đông đảo bạn đọc yêu truyện tranh. Tác phẩm đã vượt qua hơn 700 tựa/bộ truyện tranh từ 95 quốc gia và vùng lãnh thổ để nhận được giải thưởng tại cuộc thi Truyện tranh Manga quốc tế năm nay. Phát biểu tại buổi lễ trao giải, ông Ono Masuo - Tổng lãnh sự Nhật Bản tại TPHCM - chia sẻ: “Vạn Nhân Ký - Noãn được đánh giá cao về góc nhìn độc đáo và tính sáng tạo. Điều này thể hiện sự phong phú và tiềm năng của truyện tranh Việt Nam đối với thế giới”. Đây là tập đầu tiên của dự án truyện tranh dã sử do Học viện An Nam khởi xướng, với sự đồng hành của Du Bút trong vai trò đơn vị xuất bản. Với dấu ấn đẹp vừa qua, bộ sách hứa hẹn mở ra con đường thênh thang hơn trong hành trình chinh phục độc giả truyện tranh.

Mới đây, tập truyện Lý Thường Kiệt (thuộc bộ sách Lịch sử Việt Nam bằng tranh, Nhà xuất bản Trẻ) vừa được trao giải thưởng ARF Distinguished 2025 tại Hội sách Bản quyền châu Á. Một tập truyện khác trong bộ sách cũng vừa được phát hành với phiên bản mới: Đại Việt dưới thời Lý Nhân Tông (bìa cứng và bìa mềm). Bộ sách có bề dày hơn 30 năm (được nhà nghiên cứu Trần Bạch Đằng khởi xướng từ đầu thập niên 1990), đến nay đã được tái bản nhiều lần, phát hành song ngữ và minh họa màu. Lịch sử Việt Nam bằng tranh có giá trị vượt thời gian và chưa bao giờ ngừng sức hút. Trong nước, phiên bản tiếng Anh của bộ sách từng được trao Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại lần thứ VII/2021.

Sáng tạo từ “khoảng trống lịch sử”

Nếu những tựa/bộ truyện về các danh nhân, anh hùng lịch sử cung cấp sử liệu và những câu chuyện ý nghĩa thì truyện tranh dã sử lại có sức hấp dẫn lớn từ những “khoảng trống lịch sử”. Các tác giả, họa sĩ đã sáng tạo thêm từ những khoảng trống ấy khiến các câu chuyện không chỉ đậm màu sắc văn hóa Việt mà còn mở ra những góc nhìn/kiến giải mới về lịch sử. Vạn Nhân Ký - Noãn không chỉ là hành trình “bôn tẩu phục quốc” của nhân vật Lý Phúc Anh mà còn có những sinh hoạt đời sống, văn hóa; có thân phận con người, cả những người có tên hoặc vô danh trong lịch sử.

“Chúng tôi tin rằng dù chúng ta khác nhau về văn hóa, ngôn ngữ hay hoàn cảnh sống nhưng khi nói về thân phận con người, sự cô đơn, sự chọn lựa hay khát vọng sống, chúng ta đều hiểu nhau” - nhóm Linh Thạch bày tỏ khi nhận giải thưởng cuộc thi Truyện tranh Manga quốc tế. Chính tinh thần ấy đã khiến Vạn Nhân Ký - Noãn nói riêng và truyện tranh dã sử nói chung có sức hấp dẫn đặc biệt. Những góc nhìn và sáng tạo của các tác giả mở cho bạn đọc mọi lứa tuổi con đường khám phá những chiều kích khác về lịch sử. Long Thần Tướng - khai thác bối cảnh triều đại nhà Trần, là một trong những bộ truyện tranh dã sử đình đám đầu tiên - cũng để lại ấn tượng sâu sắc nhờ những sáng tạo mới và cách kể thú vị của nhóm tác giả Thành Phong - Khánh Dương.

Các sự kiện/nhân vật/triều đại trong lịch sử vẫn luôn là niềm cảm hứng cho nhiều tác giả, họa sĩ trẻ. Bên cạnh những tựa/bộ sách ghi dấu ấn bằng các giải thưởng quốc tế, còn có những tác phẩm riêng lẻ xuất hiện như sự điểm xuyết giữa dòng chảy chung của truyện tranh/sách tranh Việt Nam. Nổi bật có: Cánh hoa trôi giữa hoàng triều (họa sĩ Tuyết Tuyết) kể về nhân vật Lý Chiêu Hoàng, Bẩm thầy Tường, có thầy Vũ đến tìm (2 tập) khai thác bối cảnh làng quê Việt thời xưa. Lịch sử hiện đại cũng xuất hiện trong bộ truyện tranh Tàn lửa (7 tập, họa sĩ Lilywiu) với bối cảnh văn hóa thập niên 1930…

So với sách tranh lịch sử, truyện tranh dã sử vẫn chưa thể gọi là “dòng chảy mạnh mẽ” cũng như hiếm có giải thưởng riêng tại các giải thưởng sách trong nước. Thế nhưng, dấu ấn đẹp từ các tựa/bộ truyện tranh được đầu tư, chăm chút và đầy sáng tạo của các tác giả, họa sĩ trẻ những năm qua đã đem lại nhiều kỳ vọng cho thể loại này.

Lục Diệp