Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc - người nặng lòng với văn hóa Việt Nam

Nhà báo Nguyễn Như Mai, thành viên của Quỹ Văn hóa Hữu Ngọc chia sẻ tin buồn trên trang cá nhân vào tối ngày 3/5 và cho biết từ cuối tháng 12/2024, nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc đã nằm thiêm thiếp, không thể nghe nói được.

Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc đã từ giã cõi đời vào tối ngày 2/5, hưởng thọ 107 tuổi. Ông để lại cho đời nhiều tựa/bộ sách nghiên cứu văn hóa có giá trị: Cảo thơm lần giở, Lãng du trong văn hóa Việt Nam, Di sản văn hóa Việt Nam, Phác thảo chân dung văn hóa Hà Nội, Đồng hành cùng thế kỷ văn hóa - lịch sử Việt Nam, Vietnam: Tradition and Change... Nhiều tác phẩm của ông đã được chuyển ngữ sang tiếng Anh, Pháp, Đức...

Chân dung nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc. Nguồn ảnh: Facebook nhà báo Nguyễn Như Mai

Ở tuổi bách niên, ông vẫn xuất bản bộ sách Lãng du trong văn hóa Việt Nam (3 tập) và khi đã 102 tuổi, ông có tiếp bộ sách ngàn trang Cảo thơm lần giở (2 tập, nhà xuất bản Kim Đồng in năm 2020). Nhà báo Nguyễn Như Mai - người viết lời bạt cho bộ sách Lãng du trong văn hóa Việt Nam nhận xét: bộ sách vừa là một cuộc lãng du chữ nghĩa vừa giống cẩm nang văn hóa Việt, một "bách khoa toàn thư" thu nhỏ về văn hóa xứ sở tiên rồng.

Lãng du trong văn hóa Việt Nam được trao giải Vàng sách Việt vào năm 2006, đến nay đã được nhiều lần tái bản, phát hành vạn bản và được chuyển ngữ sang tiếng Anh, tiếng Pháp. Hành trình "lãng du" của nhà nghiên cứu Hữu Ngọc không chỉ cho bạn đọc Việt Nam được theo chân ông đắm mình trong những miền văn hóa của đất nước mà còn lan tỏa giá trị Việt ra thế giới.

"Như người ta thường nói, điều đáng nhớ nhất trong một hành trình nhiều khi không phải điểm đến mà là người đồng hành. Trong suốt chuyến đi, Hữu Ngọc hiện diện bên người đọc như người dẫn đường thông thái, lịch lãm, một người bạn vong niên ân cần, tinh tế"- Tiến sĩ Nguyễn Thị Diệu Linh cảm nhận về bộ sách.

"Lãng du trong văn hóa Việt Nam" là một trong những bộ sách quan trọng của nhà nghiên cứu Hữu Ngọc. Ảnh: NXB Kim Đồng

Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc không chỉ cống hiến cho đời bằng những tác phẩm nghiên cứu văn hóa đồ sộ mà còn là một tượng đài tri thức, truyền cảm hứng về tinh thần học tập và làm việc suốt đời. Không chỉ viết sách tiếng Việt, ông còn viết bằng tiếng Anh, giỏi tiếng Pháp, tiếng Hoa và biết cả tiếng Đức.

Ngoài vai trò là tác giả, ông còn là dịch giả chuyển ngữ nhiều tác phẩm nước ngoài sang tiếng Việt, trong đó có Truyện cổ Grimm; đồng thời là người soạn thảo các tác phẩm bằng tiếng Anh, tiếng Pháp để giới thiệu văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc được tôn vinh các giải thưởng trong và ngoài nước: Huân chương Độc lập, Huân chương Chiến công, Huân chương Cành cọ Hàn lâm (Pháp), Huân chương Bắc đẩu (Thụy Điển), Giải thưởng lớn Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội, Giải thưởng Sách Quốc gia Việt Nam...

Cuốn sách ông viết về các danh nhân văn hóa của nhân loại. Ảnh: NXB Kim Đồng

Tại các buổi lễ tôn vinh, trao tặng những Huân chương danh giá, nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc được bạn bè quốc tế nhận định: là "người bắc cầu giữa các nền văn hóa" (Đại sứ Thụy Điển Borje Lunggren, 1997), "một con người có vốn văn hóa tế nhị, là hình ảnh của Việt Nam và có một ký ức không bao giờ cạn" (Sylvain - Bộ trưởng Bộ Quan hệ quốc tế về khối Pháp ngữ của Quebec, Canada, 1997)...

Nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc sinh năm 1918, cả cuộc đời sống xuyên thế kỷ của ông đã trải qua biết bao biến động, đổi thay của đất nước. Ông từng dạy học rồi làm báo cách mạng, giữ vai trò Tổng biên tập nhiều tờ báo và Giám đốc nhà xuất bản Ngoại văn...Cả cuộc đời gắn bó với chữ nghĩa, nhà nghiên cứu văn hóa Hữu Ngọc đã miệt mài nghiên cứu, viết sách không ngừng nghỉ cho đến khi sức khỏe không còn cho phép.

Lễ tang của ông được tổ chức tại Nhà tang lễ Bệnh viện 19-8 (58 Trần Bình, Hà Nội). Lễ viếng sẽ được diễn ra vào lúc 13g ngày 5/5, lễ truy điệu và đưa tang diễn ra vào lúc 14g cùng ngày.

Lam Giang