Nghịch lý doanh nghiệp Việt 'đói dữ liệu' khách hàng, nền tảng nước ngoài nắm tới 99%

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) - Ảnh: QH

Chiều 1/12, tiếp tục chương trình Kỳ họp, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự thảo Luật chuyển đổi số.

Đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) chỉ ra, trong khi kinh tế số toàn cầu tăng trưởng nhanh hơn nhiều lần so với kinh tế truyền thống, các quốc gia đi trước - như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu - đều hình thành bộ khung thể chế số.

Bộ khung thể chế này gồm: Luật chuyển đổi số, Luật dữ liệu, Luật trí tuệ nhân tạo, cùng vành đai an ninh mạng - an toàn thông tin - giao dịch điện tử. Đó là một chỉnh thể pháp lý, chứ không phải 1 đạo luật đơn lẻ.

Nếu Việt Nam muốn bắt kịp, ông cho rằng, phải thiết kế Luật Chuyển đổi số như “bộ khung thể chế số quốc gia”.

Trong khi đó, phạm vi dự thảo luật đang rộng nhưng chưa rõ vai, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật AI. Dự thảo bao trùm Chính phủ số - kinh tế số - xã hội số, nhưng chưa phân ranh rõ đâu là việc của Chuyển đổi số, đâu của Luật Dữ liệu, đâu của Luật AI.

“Rủi ro là luật sẽ “nói nhiều, làm được ít”, dễ dẫn đến tình trạng trùng - chồng - mòn, kéo giảm hiệu lực thi hành, và các luật sau phải sửa lại chính luật này”- ông nói.

Ngoài ra, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia. Kinh tế số và doanh nghiệp số thiếu cơ chế “bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa”.

Một thực tế đáng lo ngại, theo đại biểu, 99% dữ liệu hành vi số của người Việt - di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng - nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài.

Trong khi đó, startup Việt “đói dữ liệu”, không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm, cạnh tranh. Nghĩa là trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải “chạy trên sân của người khác”.

Công dân số và quyền dữ liệu chưa trở thành cơ chế bảo vệ. Mọi dịch vụ công số đều đi xuyên qua dữ liệu cá nhân, nhưng dự thảo mới dừng ở nguyên tắc. Chưa có quy định rõ về quyền tự quyết dữ liệu, minh bạch xử lý dữ liệu, cơ chế khiếu nại - bồi thường, hay tiêu chuẩn quyền riêng tư từ thiết kế.

Đại biểu trăn trở: “Luật không tạo hành lang bảo vệ đủ mạnh, người dân sẽ bước vào chuyển đổi số trong tâm thế lo ngại”.

Về chuyển đổi số, Nhật Bản xem chuyển đổi số là công cụ để ứng phó với già hóa dân số, thiếu nhân lực và nâng chất lượng sống cho người yếu thế. Nguyên tắc là “không bỏ lại ai phía sau”. Tương tự, Việt Nam cũng phải trả lời câu hỏi: người cao tuổi, người ở vùng xa, người lao động trình độ thấp sẽ bước vào công dân số bằng con đường nào thuận tiện nhất, hiệu quả nhất?

Phát biểu tiếp thu, giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Luật Chuyển đổi số là một lĩnh vực mới, trên thế giới chưa có luật tương tự.

Vì vậy, tinh thần xây dựng là làm luật ngắn, luật khung, dành không gian cho hệ thống pháp luật dưới luật. Bên cạnh đó, Luật Chuyển đổi số nhằm tạo khung pháp lý cho chuyển đổi số quốc gia, nhằm khắc phục tình trạng "cát cứ" số, manh mún số trên các nền tảng.

Theo ông, khi thiết kế bức tranh tổng thể về một quốc gia số, chúng ta đã có những mảnh ghép quan trọng nhất. Tuy nhiên, nếu chậm ban hành các quy tắc, chậm kết nối, đồng bộ, thống nhất các luật chuyên ngành, việc "trăm hoa đua nở" có thể phá vỡ bức tranh tổng thể về chuyển đổi số quốc gia.

Như Diệp