Miền Tây: Sống thuận thiên theo con nước lũ

Nông dân ở An Giang đặt lọp mưu sinh trong mùa lũ

Lũ về sớm, nông dân phấn khởi

Mùa lũ năm nay, nước từ thượng nguồn sông Mê Kông về sớm nên một số cánh đồng ở vùng biên giới An Giang, sau khi thu hoạch vụ hè thu, đã mở đập “đón nước” vào nhằm vệ sinh đồng ruộng và khai thác nguồn lợi thủy sản thiên nhiên.

Ông Trần Văn Năm - ngụ xã Nhơn Hội - cho hay, bà con vùng này đa phần sống nhờ làm ruộng. Năm nay nước lũ về sớm nên gia đình tôi tranh thủ ra đồng đặt hàng chục cái dớn bắt cá linh, cá sặc, cá chốt, tép, cua… Mỗi cái dớn dài khoảng 200m, cao hơn 2m, đặt chạy dài trên cánh đồng xả lũ. Buổi sáng sớm, đi dỡ dớn mất gần 3 tiếng, sau đó đem cá về phân loại bán cho thương lái. Công việc hơi vất vả nhưng bù lại nguồn thu mỗi ngày cũng được 400.000-500.000 đồng.

Dọc theo các xã Khánh Bình, Phú Hữu, An Phú, nông dân cũng tranh thủ khai thác thủy sản khi nước đã ngập đồng. Ông Nguyễn Văn Minh - ngụ xã An Phú - cho hay, nhờ nước về sớm nên mấy ngày qua sản lượng cá trên đồng nhiều hơn năm trước.

Đầu tháng Tám, cá linh non (đặc sản mùa nước nổi) được thương lái thu mua 100.000-110.000 đồng 1kg, đến cuối tháng, sản lượng nhiều nên giá giảm, còn 30.000-40.000 đồng 1kg. Cá chạch giá 150.000-200.000 đồng 1kg. Cua đồng: 40.000-50.000 đồng 1kg. Cá tạp: 7.000-10.000 đồng 1kg… Với mức giá này, những gia đình tập trung khai thác sẽ có thu nhập tốt hơn đi làm nhiều công việc khác.

Anh Nguyễn Văn An - ngụ xã Vĩnh Hậu - tiết lộ, mấy tuần nay anh cùng một số gia đình đưa ghe sang cánh đồng phường Vĩnh Tế thả lưới, đặt lọp và “đóng chốt” ở khu vực Cây Trâm. Sản phẩm của họ làm được có thương lái đưa xe tải đến thu mua chở đi tiêu thụ. “Do không có ruộng đất nên hằng năm, khi nước lũ đổ về, gia đình tôi tập trung khai thác thủy sản kiếm sống. Bà con hy vọng năm nay mùa lũ kéo dài để đánh bắt được lâu” - anh An bộc bạch.

Vợ chồng anh Lâm Văn Tươi - ngụ phường Bình Đức, tỉnh An Giang - làm nghề mua bán. Tháng Tám lũ về, họ đưa xe tải lên các chợ cá vùng giáp biên để thu mua cá linh chở về Đồng Tháp, Cần Thơ… bán sỉ cho các tiểu thương. “Những ngày qua, lượng cá nhiều, tôi cung cấp cho các chợ 400 - 500kg cá mỗi ngày, tăng gần 100kg so với cùng kỳ năm ngoái”.

Nhiều năm nay, nông dân ở Cần Thơ áp dụng nuôi cá ruộng vào mùa lũ

Nuôi cá đồng giữa mênh mông nước lũ

Tại các vùng đầu nguồn tỉnh Đồng Tháp, năm nay, nhiều nông dân không gieo sạ lúa thu đông (lúa vụ 3) mà để đất trống, đưa nước vào nuôi cá tự nhiên. Chị Lê Thị Linh - ngụ xã Thường Phước - cho hay, trước đây, người dân làm 3 vụ lúa mỗi năm nên ngăn đê bao và không xả lũ. Tuy nhiên, việc tăng vụ liên tục làm cho đất bị thoái hóa, mầm bệnh lưu tồn, hiệu quả sản xuất không cao. Vì thế, gần đây, nông dân chỉ canh tác 2 vụ lúa, thời gian còn lại để đón lũ vào lấy phù sa và bao lưới nuôi cá đồng, tận dụng rơm rạ và thức ăn tự nhiên giúp cá phát triển, sinh sản. Sau khoảng 4 tháng, nước rút sẽ thu hoạch cá.

Ông Đặng Văn Bé - Tổ trưởng tổ nuôi cá mùa lũ ấp Giồng Bàng, xã Thường Phước - cho rằng, việc tận dụng mùa nước để nuôi cá trên đồng vừa tăng thu nhập, vừa cải tạo đất để phát triển nền nông nghiệp xanh, bền vững. Năm nay, tổ hợp tác có khoảng 95 hộ áp dụng nuôi cá với hơn 145ha. Toàn bộ diện tích đã được bao lưới, cắm biển báo và phân công các thành viên tuần tra bảo vệ vùng nuôi. Qua kiểm tra ban đầu cho thấy nguồn cá tự nhiên đang về nhiều, hy vọng vụ nuôi năm nay trúng mùa.

Ông Lê Văn Nam - ngụ xã Thường Lạc, tỉnh Đồng Tháp - tiết lộ: “Cách nay vài năm, thấy mô hình nuôi cá đồng mùa nước nổi của một số nông dân mang lại hiệu quả cao nên tôi học tập kinh nghiệm để áp dụng. Từ năm 2024, tôi mua lưới về bao quanh gần 3ha ruộng nhà mình, sau đó xả nước lũ vào ngập ruộng để nuôi cá đồng. Thu hoạch cũng được hơn 20 triệu đồng. Năm nay nước về sớm, thu hoạch lúa xong là tôi tháo đập lấy nước vào”.

Ông Lê Chí Thiện - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Đồng Tháp - cho biết, đối với các khu vực không thực hiện sản xuất lúa thu đông, tỉnh khuyến khích xả lũ để lấy phù sa, vệ sinh đồng ruộng và nuôi cá đồng, cân bằng hệ sinh thái, tạo môi trường phù hợp cho các loài thủy sản phát triển, với diện tích khoảng 100.000ha. Đây được xem là mô hình bảo vệ, phát triển và khai thác tốt nguồn lợi thủy sản trong mùa nước nổi.

Từ nhiều năm nay, nông dân các xã Đông Hiệp, Thới Hưng, Phụng Hiệp (TP Cần Thơ) cũng áp dụng nuôi cá ruộng mùa lũ với lợi nhuận khoảng 10 triệu đồng 1ha mỗi vụ. Ngoài nguồn cá tự nhiên, bà con còn thả thêm cá chép, cá mè hoa, tận dụng gốc rạ, lúa chét, côn trùng, cua ốc, rong tảo, bèo làm thức ăn cho cá.

Sản xuất thuận thiên, chung sống “hòa bình” với lũ

Viện Quy hoạch thủy lợi miền Nam (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, do lũ trên dòng chính sông Mê Kông và đầu nguồn sông Cửu Long đang lên khá mạnh, dự báo mực nước lớn nhất tại trạm Tân Châu ngày 31/8 có thể đạt 3,2m, tương đương mực nước cùng kỳ trung bình nhiều năm.

Lũ đầu vụ khá cao có nguy cơ ảnh hưởng đến một số khu vực sản xuất vụ hè thu trong các ô bao kiểm soát lũ cao trình thấp và các khu vực sản xuất ngoài ô bao ở các tỉnh Tây Ninh, Đồng Tháp và An Giang, thuộc vùng thượng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Do đó, các địa phương cần lưu ý và chủ động đề ra giải pháp ứng phó kịp thời.

Cũng theo dự báo của Viện Quy hoạch thủy lợi miền Nam, thời gian xuất hiện đỉnh lũ chính vụ năm 2025 tại đầu nguồn Tân Châu và Châu Đốc rơi vào cuối tháng Chín đến nửa đầu tháng Mười. Tại Tân Châu, dự báo đỉnh lũ ở mức 3,3 - 3,5m, xấp xỉ mức báo động 1. Còn tại Châu Đốc, dự báo đỉnh lũ ở mức 3,1 - 3,3m, cao hơn mức báo động 1.

Đối với khu vực nội đồng, dự báo đỉnh lũ năm 2025 trên vùng thượng ĐBSCL phổ biến ở mức xấp xỉ và trên mức báo động 1; thời gian đạt đỉnh phổ biến cùng thời gian xuất hiện đỉnh lũ tại Tân Châu và Châu Đốc. Đỉnh lũ ở vùng giữa ĐBSCL phổ biến trên mức báo động 3, thời gian đạt đỉnh rơi vào kỳ triều cường cao nhất của tháng Mười một. Dự báo đỉnh triều cường năm 2025 sẽ đạt vào đầu tháng Mười một, cao hơn khá nhiều so với đỉnh triều trung bình nhiều năm, phổ biến xấp xỉ và cao hơn đỉnh triều năm 2024…

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện - chuyên gia độc lập về sinh thái ĐBSCL - lưu ý, nước lũ càng cao, càng ngập thì cá sông từ thượng lưu Mê Kông có chỗ để sinh sản. Ngược lại, cá thiếu nơi sinh sản thì nguồn lợi thủy sản về hạ lưu sẽ giảm. Lũ nhỏ đồng nghĩa với việc thiếu phù sa bồi đắp đồng ruộng ở tứ giác Long Xuyên và Đồng Tháp Mười; thiếu sự tháo chua, rửa phèn, tiêu diệt mầm bệnh lưu tồn trong đất, dẫn đến mùa vụ tiếp theo sẽ kém về năng suất và chi phí canh tác tăng.

Sở nông nghiệp và môi trường các tỉnh ĐBSCL cho rằng, những năm qua đã đầu tư rất nhiều công trình thủy lợi, đê bao, đường giao thông đồng bộ, vừa đảm bảo đi lại thuận lợi, vừa phục vụ sản xuất nông nghiệp và chống lũ an toàn. Vì vậy, những thiệt hại do lũ gây ra gần như không còn.

Vấn đề hiện nay là triển khai các mô hình sản xuất thuận thiên mỗi khi lũ về như nuôi cá đồng trên ruộng, trồng rau nhút, trồng ấu, trồng nấm rơm hoặc khai thác thủy sản mùa lũ để tăng thu nhập, hướng đến phát triển bền vững, chung sống “hòa bình” với lũ…

Văn An - Văn Phước