Mất ngủ, làm việc quá sức - thói quen tàn phá cơ thể, tăng nguy cơ đột quỵ, đột tử

Mất ngủ, làm việc quá sức là nguyên nhân khiến đột quỵ, đột tử gia tăng trong xã hội hiện đại - Ảnh: Pexels

Cảnh giác với những cơn nóng giận và mất ngủ

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 17,9 triệu người tử vong vì bệnh tim mạch, trong đó phần lớn liên quan đến nhồi máu cơ tim và đột quỵ - nhiều ca diễn ra đột ngột, không kịp cấp cứu. Đột tử (sudden death) thường xảy ra trong thời gian rất ngắn, đôi khi chỉ vài phút. Các nghiên cứu chỉ ra rằng căng thẳng tâm lý và mệt mỏi mạn tính, đặc biệt do thiếu ngủ, là những yếu tố nguy cơ quan trọng.

Nghiên cứu khoa học công bố trên European Heart Journal (năm 2022), cho thấy việc trải qua cơn giận dữ hoặc xúc động mạnh trong vòng 1 giờ trước khởi phát đột quỵ làm tăng tỉ lệ đột quỵ. Trong đó, nguy cơ tất cả các loại đột quỵ tăng 37%, nguy cơ đột quỵ do thiếu máu não (ischaemic stroke) tăng 22%,

Cảm xúc tiêu cực khiến hệ thần kinh giao cảm bị kích thích, tuyến thượng thận tăng tiết adrenaline làm nhịp tim và huyết áp tăng vọt.

Trong khi cảm xúc là yếu tố cấp tính dễ nhận thấy, thì thiếu ngủ và làm việc quá sức là nguyên nhân âm thầm nhưng không kém phần nguy hiểm. Bác sĩ Trần Văn Phúc (Bệnh viện đa khoa Xanh Pôn) cho hay, theo nghiên cứu, người ngủ dưới 5 giờ đồng hồ mỗi đêm có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao hơn 2,3 lần so với người ngủ đủ 7 - 8 giờ. Thiếu ngủ cũng liên quan đến viêm mạn tính, tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa và trầm cảm...

Vị chuyên gia trích dữ liệu về thói quen thức khuya từ các báo cáo quốc tế, thế hệ sinh năm 199x có tỉ lệ thức khuya cao nhất (43%), tiếp theo là 200x (27%), 198x (19%), 197x (7%) và trước 1970 (2%).

Nguyên nhân gồm: dùng điện thoại không muốn ngủ (58%), thức khuya thành thói quen (51%), làm thêm giờ (38%), áp lực công việc và học tập (26%), dùng đồ uống kích thích (25%) và đi chơi về muộn (20%).

Bác sĩ Phúc cho biết, ông từng tư vấn cho nhiều bệnh nhân bị thiếu ngủ do nhiều nguyên nhân khác nhau. Sau đó, khi được bổ sung vi chất hợp lý, nhiều người đã cải thiện giấc ngủ và ổn định nhịp tim.

“Ngủ ngon mỗi đêm là chìa khóa cho sức khỏe tốt” - bác sĩ nhấn mạnh.

Gia tăng nguy cơ đột quỵ nếu làm việc quá 55 giờ/tuần

Bác sĩ Phúc dẫn chứng về cái chết của một bác sĩ Hàn Quốc gây xôn xao dư luận trong thời gian qua và chỉ ra, không chỉ nhân viên y tế, người dân cũng đang bị tàn phá bản thân bởi áp lực công việc, cuộc sống.

Nghiên cứu của WHO và Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) cho biết, trong năm 2016, đã có 745.000 người chết vì đột quỵ và bệnh tim do làm việc quá sức. Con số này tăng gần 30% trong năm 2020. 72% trong số này là nam giới và độ tuổi từ trung niên trở lên.

Theo nghiên cứu, người sống tại khu vực Đông Nam Á và Tây Thái Bình Dương, trong đó có Trung Quốc, Nhật và Úc theo phân vùng của WHO, bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Dựa vào dữ liệu của 194 quốc gia, nghiên cứu kết luận làm việc từ 55 giờ trở lên mỗi tuần sẽ tăng nguy cơ đột quỵ lên 35% và nguy cơ chết vì bệnh tim do thiếu máu cục bộ lên 17% so với làm việc từ 35 - 40 giờ mỗi tuần.

Tại Nhật Bản, “karoshi” là thuật ngữ xã hội mô tả cái chết do làm việc quá sức. Đây không phải bệnh lý y học đơn thuần mà phản ánh hậu quả của lao động phi sinh lý: mệt mỏi tích tụ, rối loạn nhịp sinh học, mất ngủ kéo dài.

Theo bác sĩ Trần Văn Phúc, các nghiên cứu chỉ ra, nếu một người làm việc trên 60 giờ/tuần, làm thêm trên 50 giờ/tháng, hoặc làm việc trong hơn nửa số ngày nghỉ của đời mình đều có thể xem là làm việc quá sức. Nghề nghiệp như cảnh sát, nhân viên y tế, thường trực đêm và làm liên tục hơn 24 giờ, là những ví dụ điển hình.

Ông nêu quan điểm, số ngày nghỉ lễ tại Việt Nam đang thấp hơn so với nhiều quốc gia. Bộ luật Lao động 2019 quy định mỗi năm người lao động có 11 ngày nghỉ lễ và ít nhất 12 ngày nghỉ phép có lương.

Trong khi đó, Campuchia có 27 ngày nghỉ lễ, Andorra có 31 ngày nghỉ phép, Iran có tổng cộng 53 ngày nghỉ/năm. Thụy Điển (nổi tiếng về cân bằng cuộc sống) có 9 ngày nghỉ lễ và 25 ngày phép. Mỗi ngày làm việc chỉ 6 giờ, kèm theo 3 buổi fika (giờ nghỉ cà phê), thực chất người Thụy Điển làm việc chưa đến 4 giờ/ngày.

Các chuyên gia nhấn mạnh, nếu không kiểm soát khối lượng công việc và thời gian nghỉ ngơi, nguy cơ kiệt sức và đột tử là điều hoàn toàn có thể xảy ra.

H.Anh