Ma túy và tội ác nhìn từ vụ giết người ở Đắk Lắk

Nguyễn Nam Đại Thuận, hung thủ giết người trong vụ thảm sát ở Đắk Lắk tại cơ quan điều tra - Ảnh: Công an cung cấp

Rạng sáng 13/9, sau mâu thuẫn kéo dài với vợ và gia đình bên vợ, Nguyễn Nam Đại Thuận mang dao bầu và búa đinh đến nhà, sát hại 3 người, làm một em nhỏ trọng thương. Đến 8g30 cùng ngày, khi bị khống chế ở phường Ea Kao, Thuận mang theo nhiều gói nghi ma túy và có biểu hiện “thiếu thuốc”, xin được dùng “cho đỡ vã”. Lời khai cho thấy anh ta đã sử dụng ma túy, thậm chí mua cả thuốc ngủ với ý định tự tử sau khi gây án. Những dữ kiện này là then chốt để hiểu mức độ nguy hiểm trên đường tẩu thoát. Nhưng nếu dừng lại ở kết luận “phê nên giết” thì đó là một cách kể sai và nguy hiểm.

Methamphetamine trong ma tuý làm tăng nguy cơ kích động, hoang tưởng, rối loạn kiểm soát xung. Điều này liên hệ với hành vi hung hãn ở một phần người dùng. Tuy nhiên, ở nhiều người, khuynh hướng bạo lực đã có từ trước khi nghiện. Vì vậy, ma túy thường là chất xúc tác khuếch đại rủi ro, nhất là khi đặt vào nền mâu thuẫn ghen tuông và kiểm soát kéo dài như trong vụ này chứ hiếm khi là “nguyên nhân duy nhất”. Nhìn đúng bản chất như vậy giúp ta tránh cả hai cực đoan là không phủ trắng vai trò của ma túy nhưng cũng không biến nó thành cái cớ.

Pháp luật càng không chấp nhận việc đổ lỗi cho chất kích thích. Điều 13 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ: người phạm tội trong tình trạng mất khả năng nhận thức hoặc điều khiển hành vi do dùng rượu, bia hoặc chất kích thích mạnh không những phải chịu trách nhiệm hình sự mà trong những trường hợp nhất định còn phải chịu trách nhiệm hình sự nặng hơn so với trường hợp bình thường. Quy tắc này bảo vệ kỷ cương xã hội và ngăn vòng xoáy “uống cho liều rồi làm càn”. Ở vụ Đắk Lắk, tình tiết sử dụng ma túy có thể được xem xét khi đánh giá mức độ nguy hiểm và bối cảnh phạm tội, nhưng tuyệt nhiên không phải “tấm khiên” giảm nhẹ bản chất tội ác.

Điều quan trọng hơn là nhận diện các cửa sổ phòng ngừa đã bị bỏ lỡ. Theo các nguồn điều tra, mâu thuẫn tình cảm và việc bị cấm cửa đã diễn ra trước ngày 13/9; nghi phạm nhiều lần tìm đến, gây sự. Trong bối cảnh như vậy, Luật Phòng, chống bạo lực gia đình 2022 cho phép áp dụng biện pháp cấm tiếp xúc kèm giám sát, thậm chí do chủ tịch UBND cấp xã quyết định trong trường hợp đe dọa sức khỏe, tính mạng. Nếu biện pháp này được kích hoạt kịp thời, rủi ro đối đầu trực tiếp đã có thể hạ đáng kể.

Cùng lúc, phải coi lệ thuộc chất kích thích là một nguy cơ an toàn cộng đồng cần quản trị chứ không chỉ là vấn đề cá nhân. Với các trường hợp có dấu hiệu lệ thuộc meth, hệ thống cơ sở y tế và xã hội địa phương cần quy trình sàng lọc, tư vấn, can thiệp khủng hoảng và chuyển tuyến điều trị phù hợp; công an khu vực và tổ dân phố phải có kênh cảnh báo sớm khi người này xuất hiện tại nhà nạn nhân hoặc khu phố trong trạng thái kích động. Đó là cách giảm xác suất tội ác ngay từ khâu đầu.

Truy bắt nhanh là một nỗ lực đáng ghi nhận trong vụ này và có thể đã ngăn thêm nạn nhân trên đường lẩn trốn. Nhưng nếu chỉ nói về tốc độ mà không nói về phòng ngừa, chúng ta để lỡ bài học lớn nhất bởi ma túy là chiếc phanh hỏng gắn vào một chiếc xe đã lao dốc vì ghen tuông và bạo lực thân mật. Sửa phanh là cần, nhưng phải kè thêm dải hộ lan pháp lý và quy trình báo động khu phố để chiếc xe đó không còn cơ hội đâm vào người vô tội lần nữa.

Thanh Đan