Làm rõ trách nhiệm khi để xảy ra hàng giả, hàng gian

Hàng gian, hàng giả: khoảng trống trách nhiệm

Góp ý cho dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật, tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải đề nghị làm rõ hơn sự phân công giữa Bộ Khoa học và Công nghệ (KHCN) và các bộ quản lý chuyên ngành trong công tác hậu kiểm, công bố kết quả đánh giá và xác định sản phẩm đạt hay không đạt tiêu chuẩn. “Trong hậu kiểm sữa giả, thuốc giả, thực phẩm chức năng giả, hàng hóa giả, vai trò của bộ chuyên ngành như Bộ Y tế, Bộ Công Thương… đã rõ. Nhưng Bộ KHCN là cơ quan quản lý Nhà nước về tiêu chuẩn kỹ thuật nên có vai trò kết nối. Công bố thế nào là hàng giả phải là tiêu chuẩn kỹ thuật do Bộ KHCN quy định” - bà Hải phân tích.

Đội quản lý thị trường số 1 phối hợp ngành chức năng kiểm tra hàng hóa - Nguồn ảnh: Bộ Công Thương

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng bày tỏ sự quan tâm sâu sắc đến việc chống hàng gian, hàng giả. Ông lưu ý, dự thảo luật đang nhận được sự quan tâm của đông đảo đại biểu Quốc hội vì mang tính thời sự, liên quan trực tiếp đến việc đảm bảo an toàn thực phẩm, chất lượng hàng hóa trên phạm vi cả nước. Ông đề nghị cần rà soát kỹ từng khoản, từng điều, từng chương trong dự thảo luật để viết lại cho gọn, rõ ràng từng điểm.

“Khi hàng gian, hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng xảy ra, không có cơ quan nào chịu trách nhiệm” - Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh. Để xử lý được vấn đề, ông đề nghị dự thảo phải làm rõ trách nhiệm của các bên liên quan, từ Quốc hội, Chính phủ đến các bộ, ngành.

Về trình tự, thủ tục công bố tiêu chuẩn quốc gia, theo Chủ tịch Quốc hội, quy định hiện còn quá rườm rà, gây khó khăn với người dân, doanh nghiệp, nên cần phải quy định cho rõ, gọn.

Bỏ hay không bỏ việc công bố hợp quy?

Trước đó, tại phiên thảo luận (ngày 10/5) tại kỳ họp thứ Chín, Quốc hội khóa XV, một số đại biểu Quốc hội đề nghị bãi bỏ việc công bố hợp quy với sản phẩm.

Đại biểu Trần Thị Vân (đoàn Bắc Ninh) cho rằng, công bố hợp quy hiện chỉ mang tính hình thức, gây ra thủ tục phiền hà, lãng phí không cần thiết. Vả lại, không có quốc gia nào trên thế giới áp dụng quy định này. “Việc buộc doanh nghiệp lặp lại toàn bộ quy trình kiểm tra, lấy mẫu và đánh giá để công bố hợp quy chỉ nhằm “xác nhận lại những gì đã được xác nhận” là vô lý và lãng phí” - bà Vân nêu.

Tuy nhiên, theo ông Lê Quang Huy - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường - công bố hợp quy là bằng chứng khoa học, cơ sở pháp lý kỹ thuật để cơ quan quản lý nhà nước thực hiện thanh tra, kiểm tra, giải quyết tranh chấp và xử lý vi phạm về chất lượng sản phẩm hàng hóa. Ông khẳng định, quy định này phù hợp với thông lệ quốc tế: “Việc công bố hợp quy là biện pháp cần thiết, quan trọng, bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước, bảo vệ người tiêu dùng, nâng cao thương hiệu của doanh nghiệp, không nên loại bỏ”.

Đồng tình với ông Huy, bà Nguyễn Thanh Hải chỉ ra những vụ việc như sữa giả, gạo giả, thuốc giả… gần đây cho thấy, chất lượng sản phẩm hàng hóa phải gắn với bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, nên không thể bãi bỏ vấn đề công bố hợp quy. Bà đưa ra giải pháp: “Nên chăng, chúng ta tăng cường khâu kiểm tra, giám sát, tránh phát sinh thủ tục hành chính gây phiền hà cho doanh nghiệp, hoặc tạo cơ hội để trục lợi, tham nhũng, tiêu cực. Cùng với đó là cải tiến, đơn giản hóa thủ tục việc hợp quy, tăng hiệu quả thực thi, giảm gánh nặng cho doanh nghiệp”.

Tiếp thu các ý kiến đóng góp, ông Lê Quang Huy cho hay, để khắc phục sự trùng lặp, gây tốn kém chi phí cho doanh nghiệp, dự thảo luật đã quy định mở rộng việc sử dụng chung các kết quả đánh giá sự phù hợp làm cơ sở cho hoạt động công bố hợp quy. Dự thảo cũng miễn thực hiện công bố hợp quy đối với sản phẩm hàng hóa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu quản lý chất lượng theo quy định của pháp luật chuyên ngành để doanh nghiệp chỉ tuân thủ một quy trình, thay vì 2 quy trình như hiện nay.

Để giảm thiểu tối đa thủ tục hành chính, chi phí cho doanh nghiệp, đẩy mạnh số hóa thủ tục đăng ký công bố hợp quy, dự thảo luật đã chỉnh lý quy định về đăng ký theo hướng tối giản. Theo đó, tổ chức, cá nhân chỉ cần thông báo công bố hợp quy trên cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng.

Minh Quang