Kiểm soát chặt mỹ phẩm trên sàn thương mại điện tử

Phóng viên: Bà đánh giá thế nào về ngành hàng mỹ phẩm trên các nền tảng thương mại điện tử (TMĐT)?

Bà Lê Thị Hà: Theo khảo sát của Bộ Công Thương, TMĐT duy trì tốc độ tăng trưởng 18 - 25% mỗi năm: năm 2024, quy mô thị trường đạt trên 25 tỉ USD, tăng 20% so với năm 2023 và chiếm khoảng 9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. Trong đó, nhóm mỹ phẩm và sản phẩm làm đẹp ước tính chiếm trên 20% tổng doanh thu bán lẻ trực tuyến; tỉ lệ người tiêu dùng mua mỹ phẩm qua nền tảng TMĐT ở Việt Nam vượt 60%, phổ biến qua sàn Shopee, TikTok Shop và mạng xã hội như Facebook, YouTube.

Tuy nhiên, trên sàn TMĐT và các mạng xã hội, đang có tình trạng cố tình bán sản phẩm nhái thương hiệu, sản phẩm chưa được đăng ký (chưa có số công bố), sản phẩm kém chất lượng, quảng cáo sai công dụng. Những hành vi này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế mà còn về sức khỏe cho người tiêu dùng, tạo sự cạnh tranh không lành mạnh, làm suy giảm niềm tin vào môi trường kinh doanh số. Mỹ phẩm là nhóm sản phẩm dẫn đầu về doanh thu và tần suất giao dịch trực tuyến, do đó cần được quản lý chặt chẽ.

* Việc kiểm soát mỹ phẩm giả, kém chất lượng trên TMĐT có những khó khăn gì, thưa bà?

- Cái khó thứ nhất là trách nhiệm kiểm tra nguồn gốc mỹ phẩm thuộc về người bán, còn người quản lý sàn TMĐT chỉ đóng vai trò trung gian. Người bán chỉ cần cung cấp thông tin (chẳng hạn phiếu công bố sản phẩm) là được lên sàn nên họ dễ dàng đăng bán các sản phẩm không rõ nguồn gốc hoặc hàng nhái thương hiệu nổi tiếng.

Cái khó thứ hai là việc quản lý hoạt động kinh doanh mỹ phẩm nói chung (bao gồm phương thức truyền thống lẫn TMĐT) là theo quy định trong Nghị định số 93/2016 của Chính phủ nhưng nghị định này tập trung vào khâu sản xuất, chưa có điều khoản cụ thể đối với hoạt động kinh doanh mỹ phẩm số. Vì vậy, người bán có thể dùng phiếu đã công bố sản phẩm trên mạng, chỉnh sửa nội dung để hợp thức hóa hàng giả, hàng nhập lậu, hàng không rõ nguồn gốc mà người quản lý sàn TMĐT không có cơ chế kiểm tra. Mặc dù Nghị định 98/2020 có quy định về chế tài, xử phạt các hành vi vi phạm hành chính đối với hoạt động kinh doanh mỹ phẩm - bao gồm cả kinh doanh trên TMĐT - nhưng chưa cụ thể hóa với các hình thức mới như live stream, tiếp thị liên kết.

Cái khó thứ ba là hạ tầng dữ liệu quản lý mỹ phẩm còn phân tán, thiếu sự kết nối giữa các cơ quan như quản lý thị trường, hải quan, thuế; thông tin công bố còn thiếu đồng bộ và chưa nhất quán. Hình thức bán hàng qua mạng xã hội và xuyên biên giới ngày càng phổ biến nhưng chúng ta chưa có cơ chế kiểm soát hiệu quả, nhất là khi người bán không có pháp nhân ở Việt Nam.

* Thưa bà, vậy nghĩa là rất cần hoàn thiện mặt pháp lý trong hoạt động quản lý việc kinh doanh mỹ phẩm trên nền tảng TMĐT?

- Cơ quan quản lý nhà nước đang hoàn thiện khung pháp lý về quản lý khâu sản xuất lẫn kinh doanh mỹ phẩm số, trong đó làm rõ trách nhiệm của người bán và chủ sàn TMĐT. Người bán phải công khai phiếu công bố sản phẩm, thông tin nhập khẩu, phân phối sản phẩm; chủ sàn phải áp dụng giải pháp kỹ thuật để cảnh báo, xử lý sản phẩm có dấu hiệu vi phạm, xây dựng cơ sở dữ liệu đồng bộ với dữ liệu của cơ quan quản lý và công khai trên cổng thông tin một cửa quốc gia để người tiêu dùng và cơ quan chức năng đối soát thông tin.

Bộ Công Thương đang gấp rút hoàn thiện dự thảo Luật TMĐT, trong đó có quy định về xác thực danh tính người bán, trách nhiệm của mạng xã hội có hoạt động thương mại, chế tài xử phạt hành vi quảng bá, bán mỹ phẩm giả, sai sự thật trên mạng xã hội, sàn TMĐT, phân cấp quản lý cho địa phương, nâng cao năng lực hậu kiểm, chia sẻ dữ liệu dùng chung… Luật này sẽ cùng Nghị định 146/2025 (về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực công nghiệp, thương mại) và Thông tư 38/2025 của Bộ Công Thương (hướng dẫn thi hành Nghị định 146/2025) sẽ mở ra cơ hội hình thành một cơ chế kiểm soát minh bạch, hiệu quả hơn đối với hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội và sàn TMĐT.

* Xin cảm ơn bà.

An Khuê (thực hiện)