Không để chợ Kim Biên thành “cửa ngõ” đưa hóa chất len lỏi vào bữa ăn

Mua hóa chất dễ như mua rau

Chợ hóa chất Kim Biên (quận 5) được người dân TPHCM gọi là “chợ tử thần” bởi hoạt động mua bán các loại hóa chất nằm giữa khu dân cư đông đúc. Năm 2016, thành phố từng có dự án di dời chợ đi nơi khác, nhưng sau một thời gian thực hiện, Sở Công Thương đã đề xuất dừng, vì việc xây dựng trung tâm hóa chất thay thế chợ Kim Biên gặp nhiều khó khăn và đề án cũng không còn phù hợp.

Theo ghi nhận của phóng viên, hiện nay, con đường dẫn vào chợ vẫn đông nghịt người mua kẻ bán. Người mua thoải mái lựa chọn, mở nắp chai, ngửi, sờ. Việc mua bán diễn ra nhanh chóng, công khai.

Tại chợ Kim Biên, khách hàng có thể tìm mua hầu hết các loại hóa chất mà không gặp bất kỳ trở ngại nào

Trong vai một người trẻ khởi nghiệp bằng nghề bán trà sữa, chúng tôi tiếp cận một sạp chuyên bán phụ gia thực phẩm. Hàng loạt can nhựa lớn nhỏ, túi ni lông đựng bột, hóa chất dạng lỏng... bày la liệt trước mắt. Tất cả đều không có nhãn mác, không ghi thành phần, hướng dẫn sử dụng, hạn dùng.

Ban đầu, người bán tỏ ra dè chừng. Nhưng sau vài lời thăm hỏi, chị chào mời, giới thiệu đủ loại nguyên liệu pha chế trà sữa có lợi nhuận cao. “Cái này đang hot lắm, dễ pha mà lời nhiều” - chị chủ sạp nói. Rồi chị đi ra phía sau mang vào vài bịch bột kem màu trắng và gói trà túi lọc. Chị dặn chúng tôi: “Dạo này kiểm tra gắt lắm, cẩn thận vẫn tốt hơn”.

Theo người bán, nguyên liệu chính để pha trà sữa không phải sữa tươi hay sữa đặc mà là bột kem, loại bán chạy nhất được nhập từ Trung Quốc hoặc Malaysia. “Một ký bột kem giá 55.000 đồng có thể pha được gần 4 lít trà sữa. Gói trà đen túi lọc loại 1kg giá 50.000 đồng, đủ pha hơn 8 lít trà. Trân châu thì 45.000 đồng/kg, làm được cỡ 60-70 ly. Tổng chi phí mỗi ly trà sữa khoảng 7.000-10.000 đồng, bán giá vỉa hè 15.000-20.000 đồng/ly cũng quá lời rồi” - chị chủ sạp tính.

Chúng tôi tiếp tục đi tìm nguồn nguyên liệu để mở tiệm trà chanh vỉa hè. Chủ một sạp hàng lập tức giới thiệu “công thức siêu tiết kiệm”: “Chỉ cần mua 3 món là đủ: hương trà xanh, hương chanh và chất tạo màu. Không cần lá trà, cũng không cần trái chanh tươi. Chỉ với vài giọt hương trà, một ít hương chanh và chất tạo màu sẽ cho ra ly trà chanh màu vàng sáng đẹp mắt. Theo đó, 100g bột pha được hơn 60 lít trà chanh. Thêm vài lát chanh thật cắt mỏng bỏ lên trên cho khách yên tâm là xong” - chủ sạp nói.

Khi được hỏi mua với số lượng nhỏ để thử nghiệm, chủ sạp tỏ vẻ e dè, từ chối bán vì “không quen biết”. Chủ sạp cũng cho biết, quản lý thị trường thỉnh thoảng vẫn kiểm tra nên không thể bán đại trà như trước.

Tại một sạp chuyên bán phụ gia, khi chúng tôi hỏi tìm mua loại hóa chất giúp tẩy trắng giá muối chua, giúp cọng giá giòn và lâu hư, chủ sạp nhìn chúng tôi dò xét rồi lắc đầu: “Giờ không bán mấy món đó đâu, không có hàng”. Nhưng sau đó anh dè dặt: “Lúc khác quay lại”.

Không chỉ trong chợ, dọc các tuyến đường lân cận, các cửa hàng kinh doanh hóa chất công nghiệp cũng hoạt động tấp nập. Các loại hóa chất tẩy rửa, dung môi, phụ gia, chất xử lý thực phẩm… được bày bán công khai trong các can nhựa, lọ thủy tinh và được sang chiết thủ công. Người mua cũng không cần khai báo mục đích sử dụng, không cần hóa đơn, giấy tờ.

Đáng lo ngại là hoạt động buôn bán hóa chất tại chợ Kim Biên đang lan rộng trên các nền tảng trực tuyến, mạng xã hội và sàn thương mại điện tử. Hóa chất dùng trong thực phẩm dù không rõ nguồn gốc vẫn có thể được mua dễ dàng chỉ bằng vài cú nhấp chuột, khiến công tác giám sát của cơ quan chức năng gặp nhiều khó khăn.

Mạnh tay với hóa chất “giết người thầm lặng”

Theo các chuyên gia, một số thực phẩm dễ bị tẩm ướp hóa chất để bảo quản được lâu hoặc làm đẹp sản phẩm. Phó giáo sư, tiến sĩ, bác sĩ Lâm Vĩnh Niên - Bệnh viện Đại học y dược TPHCM - cho biết: “Ngay cả khi hóa chất thuộc danh mục cho phép, thì việc sử dụng cũng phải đúng liều lượng, mục đích và đúng quy chuẩn kỹ thuật. Nếu hóa chất không đạt chuẩn thực phẩm, hoặc dùng sai cách, nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe là rất lớn”.

Các chất dùng trong công nghiệp, nếu sử dụng sai trong thực phẩm, có thể gây tổn hại sức khỏe. Hóa chất độc hại có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ tiêu hóa (gây buồn nôn, tiêu chảy), hệ thần kinh (mất ngủ, rối loạn thần kinh), hệ hô hấp (viêm mũi, viêm xoang), da (sưng phù, dị ứng)... Về lâu dài, một số hóa chất còn làm tăng nguy cơ tổn thương cơ quan nội tạng như gan, thận, thậm chí dẫn đến ung thư.

Theo các chuyên gia, phụ nữ mang thai nếu ăn phải thực phẩm chứa hóa chất độc hại có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi, làm tăng nguy cơ dị tật, sinh non hoặc các bệnh lý nghiêm trọng như não úng thủy. Vì vậy, người tiêu dùng được khuyến cáo nên lựa chọn những cơ sở kinh doanh thực phẩm có uy tín, tránh sử dụng các loại thực phẩm có màu sắc bất thường, sặc sỡ. Thận trọng trong ăn uống là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe bản thân và gia đình.

Theo ông Nguyễn Lê Tân - Phó trưởng phòng Năng lượng, Sở Công Thương TPHCM - chợ Kim Biên từ lâu là nơi tập trung nhiều cơ sở kinh doanh hóa chất, bao gồm cả hóa chất công nghiệp và các loại có khả năng gây nguy hiểm nếu sử dụng, vận chuyển hoặc bảo quản không đúng quy định.

Trước thực tế này, Sở Công Thương đã và đang phối hợp cùng các đơn vị chức năng như UBND quận 5, Công an TPHCM, Phòng Cảnh sát kinh tế (PC03), quản lý thị trường và ban quản lý chợ triển khai nhiều biện pháp quản lý chặt chẽ.

Các biện pháp đang áp dụng gồm: thường xuyên rà soát, thống kê các cơ sở kinh doanh hóa chất trong khu vực; cập nhật danh sách các cơ sở được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh hóa chất và danh mục hàng hóa; yêu cầu các cơ sở ký cam kết không kinh doanh hóa chất cấm, hóa chất hạn chế và hóa chất không rõ nguồn gốc.

Công tác kiểm tra liên ngành được thực hiện định kỳ và đột xuất nhằm phát hiện, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm. Bên cạnh đó, Sở Công Thương còn phối hợp với chính quyền tổ chức tuyên truyền, tập huấn các quy định pháp luật về hóa chất, đặc biệt là đối với hóa chất độc hại, hóa chất hạn chế sản xuất, kinh doanh và tiền chất công nghiệp… nhằm nâng cao nhận thức cho tiểu thương và người dân.

Theo thống kê, trong năm 2024, Chi cục Quản lý thị trường TPHCM đã kiểm tra 45 vụ liên quan đến hóa chất, phát hiện 37 vụ vi phạm với tổng giá trị hàng hóa vi phạm hơn 215 triệu đồng, số tiền xử phạt lên tới hơn 625 triệu đồng. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, đã có 5 vụ vi phạm được phát hiện, tổng trị giá hàng hóa vi phạm hơn 80 triệu đồng, xử phạt hơn 58 triệu đồng.

Tuy vậy, ông Tân cho biết, công tác giám sát, xử lý vẫn gặp nhiều khó khăn. Hình thức kinh doanh nhỏ lẻ, di động, không biển hiệu rõ ràng khiến việc kiểm tra gặp trở ngại. Nhiều hóa chất chưa nằm trong danh mục hóa chất kiểm soát đặc biệt hoặc là các hỗn hợp nhiều thành phần khó xác định mức độ nguy hiểm nếu thiếu thiết bị phân tích. Nhân lực kiểm tra chuyên ngành còn mỏng, trong khi số lượng cơ sở lại nhiều và biến động liên tục.

Trong thời gian tới, Sở Công Thương TPHCM sẽ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị liên quan triển khai kế hoạch kiểm tra định kỳ năm 2025, đặc biệt đối với các mặt hàng hóa chất. Đồng thời, tiếp tục thực hiện các kế hoạch về chống hàng giả, hàng lậu, giám sát thương mại điện tử và hậu kiểm an toàn thực phẩm.

Việc giám sát sẽ không chỉ tập trung ở chợ Kim Biên mà còn mở rộng trên toàn địa bàn TPHCM đối với các cơ sở kinh doanh hóa chất nguy hiểm. Tùy theo diễn biến thực tế của thị trường, nếu cần thiết, các kế hoạch kiểm tra chuyên đề sẽ được ban hành để siết chặt hoạt động buôn bán hóa chất.

Nhưng có lẽ trên hết là cần có nhiều giải pháp kêu gọi người buôn bán giữ cái tâm, để không vì lợi nhuận quá lớn mà tiếp tay đưa chất độc vào bữa ăn của mọi người.

Thanh Tâm