Khẩn cấp cứu di tích khỏi sự tàn phá của thiên tai

Tường sập do no nước

TP Huế hiện đang lưu giữ gần 1.000 di tích đã được công nhận, xếp hạng là di sản thế giới, di sản cấp quốc gia, cấp tỉnh. Thế nhưng, trước những diễn biến cực đoan của thời tiết, trước sự tấn công của mưa lũ, gió bão, nhiều công trình di tích đã và đang bị hư hại, xuống cấp nặng nề, thậm chí đổ sập.

Mới đây, vào tối 2/11, một đoạn tường thành dài gần 15m, cao 4,3m thuộc di tích Hoàng thành Huế bất ngờ đổ sập trong cơn mưa nặng hạt. Đoạn tường thành này nằm ở phía bắc Hoàng thành Huế, giáp đường Đặng Thái Thân, cách cửa Hòa Bình khoảng 180m về phía đông. Đây là đoạn tường bao hoàng thành được xây bằng gạch vồ, vữa vôi truyền thống, có kết cấu 3 lớp. Tường được xây từ thời vua Gia Long nhằm bảo vệ cho hệ thống cung điện triều Nguyễn, các miếu thờ quan trọng.

Đoạn tường thành thuộc di tích Đại Nội Huế đổ sập vào tối 2/11 do mưa lớn kéo dài

Ngay sau khi đoạn tường thành trên bị sập, Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế đã cho chống đỡ tạm thời 3 điểm bị nghiêng lệch, rạn nứt. Lãnh đạo UBND TP Huế đã tổ chức nhiều cuộc họp với các sở, ngành liên quan và nhất trí chủ trương tu bổ, khắc phục sự cố, cũng như tính đến các giải pháp lâu dài. Các chuyên gia bảo tồn sơ bộ đánh giá, tường sập là do bị ngấm nước lụt lâu ngày khiến nền chân tường bị xói lở, lại bị áp lực nước trong và ngoài thành chèn ép, xô đẩy. Hơn nữa, tường đã xuống cấp qua thời gian chịu ảnh hưởng của phong hóa, rễ cây và một phần tác động của rung chấn giao thông bên ngoài.

Ông Hoàng Việt Trung - Giám đốc Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế - cho biết, ngay sau sự cố, trung tâm đã cho rào chắn, cắm biển cảnh báo để đảm bảo an toàn cho du khách, đồng thời tổ chức che chắn và chống đỡ tạm thời. Trung tâm cũng rà soát tổng thể 4 mặt tường Hoàng thành Huế với chiều dài khoảng 2.000m nhằm kiểm tra độ nghiêng, lún, qua đó phát hiện 6 điểm nguy hiểm, có nguy cơ xảy ra sự cố nếu no nước do mưa lớn kéo dài và ngập lụt. Ngày 22/11, UBND TP Huế đã ban hành quyết định công bố tình huống khẩn cấp do thiên tai về sự cố này.

Giám sát di sản bằng công nghệ

Ông Nguyễn Xuân Hoa - nhà nghiên cứu văn hóa Huế - cho rằng, sự cố sập đoạn tường của Hoàng thành Huế là lời cảnh báo để các đơn vị quản lý di tích chú trọng hơn đến việc duy tu, bảo dưỡng di tích hằng năm chứ không chờ đến khi lập dự án tu bổ.

Theo ông, riêng với tường Hoàng thành Huế, cần nghiên cứu thêm việc tu bổ, phục hồi phần mũ thành nhằm góp phần hạn chế lượng nước mưa thấm vào sâu bên trong. UBND TP Huế cần quan tâm đặc biệt đến việc thoát lũ. Cùng với việc thực hiện dự án tu sửa, nâng cấp đập Thảo Long (đập ngăn mặn cho sông Hương), cần tính đến việc xử lý các công trình thủy lợi không còn phù hợp như đập Đá (ngăn sông Hương và sông Như Ý), đập Cửa Khâu trên sông An Cựu…

Di tích tháp Chăm Phú Diên (xã Phú Vinh, TP Huế) ngàn năm bị ngâm nước lũ dài ngày, có nguy cơ rệu rã, đổ sập

Ông Phan Thanh Hải - Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Huế - cho rằng, nên nhanh chóng thiết lập hệ thống giám sát và cảnh báo sớm cho toàn bộ tuyến tường Hoàng thành Huế, nhất là những đoạn tiếp giáp hào nước. Cần lắp các cảm biến đo độ ẩm, độ nghiêng, áp lực nước ngầm ở tuyến tường này, đồng thời sớm xây dựng trung tâm dữ liệu giám sát di sản, kết nối giữa Trung tâm Bảo tồn di tích cố đô Huế với các sở, ngành chức năng. Dữ liệu này sẽ giúp phát hiện nguy cơ biến dạng hoặc sụp đổ công trình trước khi sự cố xảy ra, chuyển từ trạng thái bị động sang chủ động ứng phó.

Theo ông, trải qua hơn 2 thế kỷ, dưới tác động của khí hậu miền Trung khắc nghiệt, đặc biệt là những đợt mưa kéo dài, tường hấp thụ nước liên tục dẫn đến phình giãn và suy giảm độ bền. Đây là biểu hiện cụ thể của tác động khí hậu, cũng như mức độ hạn chế của các biện pháp bảo tồn truyền thống. Về lâu dài, chương trình “Huế - Thành phố di sản thích ứng khí hậu” nên được đưa vào chiến lược phát triển đô thị di sản giai đoạn 2025-2035; là cam kết biến di sản thành trung tâm phát triển bền vững, nơi khoa học, công nghệ, truyền thống và cộng đồng hòa quyện.

“Cần thấy rằng, sự cố sập tường Hoàng thành Huế là lời cảnh báo nghiêm khắc, đồng thời là cơ hội nhìn lại cách gìn giữ di sản trong kỷ nguyên mới. Khi những bức tường cổ có thể “thở” cùng khí hậu, được giám sát bằng công nghệ, bảo vệ bởi cộng đồng và đặt trong tầm nhìn phát triển xanh, di sản mới thực sự hồi sinh và bền vững” - ông Phan Thanh Hải nói.

Thuận Hóa