Hồi chuông báo động về sự suy thoái văn hóa

Tiến sĩ Trịnh Hòa Bình

Tiến sĩ Trịnh Hòa Bình đến từ Trung tâm Điều tra dư luận xã hội, Viện Xã hội học đã trao đổi với phóng viên Báo Phụ nữ TPHCM xung quanh vấn nạn này.

Phóng viên: Thưa tiến sĩ, bạo hành phụ nữ không phải vấn đề mới. Nhưng gần đây, có những vụ bạo lực vượt ra khỏi phạm vi gia đình, diễn ra công khai giữa chốn đông người. Từ góc độ xã hội học, ông nghĩ gì về hiện tượng này?

Tiến sĩ Trịnh Hòa Bình: Bạo lực đối với phụ nữ tồn tại lâu nay chứ không phải bây giờ mới xuất hiện. Nhưng do cộng đồng ngày càng quan tâm, chú ý nhiều hơn nên chúng ta thấy và phản ứng mạnh mẽ hơn. Đáng nói là, những hành vi bạo hành phụ nữ lại diễn ra nơi công cộng, trước sự chứng kiến của đông người. Điều đó cho thấy vẫn còn tình trạng coi thường, hạ thấp hình ảnh, nhân phẩm phụ nữ.

Những kẻ bạo hành nơi công cộng không chỉ thiếu hiểu biết pháp luật mà còn thiếu cả nền tảng văn hóa. Họ chọn phụ nữ - thuộc nhóm yếu thế, thiếu khả năng chống trả - để hành hung, cho thấy sự hèn kém của họ. Nhiều kẻ bạo hành còn bộc lộ sự khoái trá bệnh hoạn, coi việc bạo hành như một màn phô trương sức mạnh, thể hiện cái tôi bạo lực để tự tôn vinh bản thân. Đó là biểu hiện của sự suy đồi trong suy nghĩ và nhân cách.

* Theo ông, đâu là nguyên nhân sâu xa dẫn đến tình trạng này?

- Gốc rễ của vấn đề nằm ở văn hóa, hủ tục, thói quen gia trưởng và tư tưởng trọng nam khinh nữ đã ăn sâu, bám rễ qua nhiều thế hệ. Tư tưởng này bắt nguồn từ Nho giáo, vẫn tồn tại dai dẳng. Dù chúng ta tuyên truyền, giáo dục đạo đức mới, phản đối tư tưởng lạc hậu, nhưng nó vẫn len lỏi, chi phối đời sống. Thói quen gia trưởng đề cao sức mạnh thể chất, chế độ nam trị khiến nhiều người đàn ông tin rằng vị thế của họ cao hơn phụ nữ.

Đáng nói, đôi khi chính phụ nữ cũng vô tình tiếp tay cho nạn bạo hành. Trong clip anh trai đánh em gái dã man trước mặt mẹ, người mẹ hầu như không có phản ứng gì. Điều này phần nào phản ánh rằng bà coi trọng con trai hơn con gái, thậm chí hơn chính mình. Việc anh em trai đánh em gái càng phơi bày tư tưởng coi phụ nữ là thứ yếu trong gia đình và xã hội.

* Theo ông, cần làm gì để ngăn chặn, xóa bỏ nạn bạo hành phụ nữ?

- Giải pháp căn cơ, lâu dài vẫn là giáo dục. Chúng ta cần giáo dục ngay từ trong mỗi gia đình, không phải chỉ những gia đình có vấn đề mà là mọi gia đình, mọi ngóc ngách của xã hội để thay đổi nhận thức và hành vi của mọi người. Tuy nhiên, giáo dục là một quá trình dài.

Trước mắt, chúng ta cần có những giải pháp mạnh tay hơn nữa. Đó là, cần thực thi pháp luật một cách nghiêm khắc, kịp thời và hiệu quả. Cần tăng nặng hình phạt, đặc biệt là đối với các hành vi bạo hành nơi công cộng, chú ý đến các yếu tố tăng nặng để xử lý mạnh hơn nữa. Việc xử lý các vụ việc này nên được công khai để tạo hiệu quả răn đe trên diện rộng. Khi kẻ bạo hành đã dám hành xử dã man trước mặt cộng đồng thì việc công bố hình phạt cũng phải được thực hiện công khai trước cộng đồng. Bên cạnh đó, việc tuyên truyền, giáo dục cần được thực hiện trên diện rộng để nâng cao nhận thức của toàn xã hội. Nếu cộng đồng vẫn thờ ơ, xem những vụ bạo hành như “tiết mục văn nghệ” hay “chuyện nhà người ta” thì chứng tỏ văn hóa cộng đồng vẫn chưa trưởng thành, chưa xứng đáng với thời đại văn minh.

* Xin cảm ơn tiến sĩ.

Uông Ngọc (thực hiện)