Giới trẻ định hình tương lai nghệ thuật

Khán giả trở thành đồng sáng tạo

Một thay đổi mang tính bước ngoặt là sự dịch chuyển vai trò từ khán giả thụ động sang người sáng tạo chủ động. Theo một khảo sát năm 2024 của YouTube, 65% bạn trẻ thế hệ Z tự mô tả bản thân là người sáng tạo nội dung video. Thống kê trên đánh dấu sự đảo chiều, cho thấy giới trẻ ngày nay không còn đứng ngoài cuộc mà sẵn sàng tham gia kiến tạo nội dung nghệ thuật. Ông Kevin Allocca - Giám đốc xu hướng và văn hóa của YouTube - nhận định, thế hệ Z đang chủ động chuyển từ khán giả thụ động sang sự tham gia chủ động. Họ đưa tiếng nói riêng của mình vào nội dung.

Hàng chục ngàn khán giả cháy hết mình với Forestival 2025 - Nguồn ảnh: Thông tấn xã Việt Nam

Với điện thoại thông minh và các nền tảng như TikTok, YouTube, Reels…, người trẻ không chỉ tiêu thụ nội dung mà còn quay, dựng, xuất bản các sản phẩm của mình. Video trở thành ngôn ngữ mới của internet nhờ ưu điểm: nhanh, sinh động, dễ tiếp cận. Nhờ các tính năng duet, stitch, reaction, livestream, người xem có thể phản hồi, bổ sung… và trở thành một phần của tác phẩm.

Sự tham gia ấy không dừng ở màn hình điện thoại. Trong nghệ thuật biểu diễn, người trẻ ngày càng quen thuộc với các show có yếu tố tương tác và mở rộng vũ trụ của show bằng nhiều sự kiện hậu trường. Một đêm nhạc có thể bắt đầu bằng mini game trên mạng xã hội, bùng nổ tại sân vận động, rồi kéo dài trên các nền tảng mạng xã hội và những bản phối lại do người hâm mộ tự làm. Mỗi mắt xích đều góp thêm năng lượng, khiến vai trò khán giả, nghệ sĩ liên tục đảo chiều.

Sự thay đổi còn đến từ cách sản xuất. Nhiều nghệ sĩ trẻ khởi đầu từ cộng đồng sáng tạo trực tuyến, đưa ra những sáng tạo mới, dựa vào phản hồi của người xem để tinh chỉnh. Khi bước ra sân khấu lớn, họ mang theo tư duy đồng sáng tạo, xem khán giả là bạn diễn. Điều này lý giải vì sao những sự kiện được thiết kế xoay quanh trải nghiệm chung thường tạo sức hút cao hơn. Khán giả trả tiền để xem và để tham gia. Cảm giác mình là một phần của show làm tăng giá trị cảm xúc.

Ở chiều ngược lại, công chúng cũng đặt ra kỳ vọng mới. Họ muốn thấy đa dạng tiếng nói và đại diện, những câu chuyện phản ánh đời sống thật, nghệ sĩ đối thoại thẳng thắn, có trách nhiệm. Từ đó, thị hiếu nghệ thuật cũng thay đổi. Thế hệ Millennial và Z ưu tiên sự đa dạng và tác động xã hội, họ ủng hộ nghệ sĩ đến từ nhiều cộng đồng khác nhau, sẵn sàng khám phá tên tuổi mới nếu câu chuyện chạm được vấn đề chung. Mạng xã hội đã rút ngắn khoảng cách giữa nghệ sĩ và khán giả.

Kết nối và trải nghiệm

Live stream chất lượng cao, hệ thống tương tác thời gian thực, màn hình LED, ánh sáng lập trình… đã thay đổi cách một buổi biểu diễn được thiết kế và thưởng thức. Cùng với không gian XR, VR, AR, trình diễn đa phương tiện, sắp đặt tương tác, nghệ sĩ có thêm nhiều cách để kể câu chuyện của mình với sự tham gia của khán giả. Thị trường nghệ thuật giải trí vì thế sôi động theo hướng nghệ thuật và trải nghiệm. Người trẻ đến để nghe hát, xem biểu diễn đồng thời muốn gặp gỡ nghệ sĩ, nghe chuyện hậu trường, tham gia quy trình sáng tác qua workshop, khu trưng bày, booth trải nghiệm. Đó là một phần lý do nhiều sự kiện gần đây như Anh trai say hi, Anh trai vượt ngàn chông gai hay V Concert thường kín chỗ.

Các sản phẩm nhận diện của Anh trai vượt ngàn chông gai

Khía cạnh kết nối không chỉ giữa nghệ sĩ và người xem mà còn giữa nghệ thuật với cộng đồng. Nhiều dự án biểu diễn chọn cách đặt tác phẩm vào không gian công cộng. Ở Việt Nam, nhiều chương trình đã đi theo xu hướng đó, như: Không gian nghệ thuật công cộng Phúc Tân (Hà Nội), Lễ hội thiết kế sáng tạo Hà Nội, Tuần lễ nghệ thuật quốc tế Huế 2024, Lễ hội sông nước TPHCM…

Ý thức xã hội và môi trường cũng là mạch chảy rõ rệt trong các chương trình nghệ thuật. Khi khán giả nhìn thấy giá trị cộng đồng mà mình góp vào, sợi dây gắn bó với nghệ thuật càng bền chặt hơn. Chẳng hạn dự án Rừng Việt Nam do ca sĩ Hà Anh Tuấn khởi xướng từ năm 2019. Chuỗi hoạt động kết hợp biểu diễn âm nhạc với trồng cây thu hút sự quan tâm đặc biệt của công chúng. Đặc biệt, Forestival 2025 đã “cháy vé” chỉ trong vòng 30 phút sau khi mở bán.

Sự dịch chuyển do thế hệ Millennial và Z khởi xướng không chỉ làm mới hình thức mà còn thay đổi cách định nghĩa nghệ thuật. Ở đó, mỗi khán giả có thể thành đồng tác giả, mỗi không gian có thể trở thành sân khấu, mỗi chiếc điện thoại là một phòng dựng. Và khi ai cũng có thể tiếp cận, sáng tạo, chia sẻ theo cách riêng, với tư duy cởi mở và năng lượng mới, diện mạo nghệ thuật sẽ còn tiếp tục đổi thay trong nhiều năm tới.

Minh Phát