Cuộc cách mạng mới của âm nhạc và tương lai nghệ sĩ

Trí tuệ nhân tạo (AI) tạo hit: Cách mạng sáng tạo hay sao chép?

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang bước vào đời sống âm nhạc, làm rung chuyển mọi chuẩn mực vốn tồn tại hàng thế kỷ. Không chỉ là công cụ hỗ trợ, AI đang trở thành người đồng sáng tác, thậm chí là một nghệ sĩ thực thụ.

AI đang gia nhập đời sống âm nhạc như những nghệ sĩ sáng tạo và biểu diễn thực thụ. Ảnh minh hoạ: Internet

Nếu trước đây phòng thu, kỹ sư âm thanh hay nhà sản xuất là điều kiện tiên quyết, thì hiện tại chỉ cần một giai điệu và vài thao tác trên máy tính, người dùng có thể tạo ra một bài hát hoàn chỉnh. AI không mệt mỏi, không bí ý tưởng, không bị giới hạn bởi thể loại hay kinh nghiệm. Nó có thể phối khí, viết lời, tạo bản demo và thậm chí gợi ý phong cách xử lý giọng hát. Với nhiều nghệ sĩ trẻ, AI đang mở ra một cánh cửa sáng tạo chưa từng có, nơi bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu, cũng có thể trở thành người làm nhạc.

Nhưng mặt khác, câu hỏi về bản sắc và cảm xúc đang trở nên gay gắt hơn bao giờ hết. AI có thể mô phỏng kỹ thuật, nhưng liệu có thể mô phỏng trái tim của một nhạc sĩ - người viết nhạc bằng trải nghiiệm từ chính cảm xúc cá nhân, từ niềm vui, nỗi buồn với những thành thành công, thất bại… trong cuộc đời? Người yêu nhạc không chỉ tìm kiếm giai điệu hay, mà còn tìm kiếm sự đồng cảm từ những cảm xúc thật, điều mà máy móc không có ký ức hay trải nghiệm để tạo ra.

Con người nên làm gì ở thời đại thuật toán thống trị?

Những tranh luận này không chỉ diễn ra ở Hollywood hay các trung tâm âm nhạc lớn. Tại Việt Nam, thời gian gần đây, mạng xã hội lan truyền hàng loạt ca khúc dùng AI để ghép giọng các ca sĩ nổi tiếng như Mỹ Tâm, Hà Anh Tuấn, Sơn Tùng M-TP, Đông Nhi, Noo Phước Thịnh… khiến người nghe không khỏi bối rối giữa ranh giới thật - giả. Nhiều người thích thú vì tò mò, nhưng không ít người lo lắng khi thấy giọng hát của nghệ sĩ có thể bị “mượn” chỉ sau một vài câu lệnh. Nghệ sĩ sẽ sống bằng điều gì nếu giọng hát, phong cách, thậm chí cá tính của họ có thể bị sao chép hoàn hảo?

Câu hỏi "AI có thay thế con người hay không?" ở thời điểm này đã trở nên lỗi thời - Ảnh minh hoạ: Internet

Bên cạnh đó, AI còn thay đổi cách thưởng thức âm nhạc. Người nghe không còn cặm cụi tìm bài hát yêu thích. Thay vào đó các nền tảng streaming dùng AI tạo playlist cá nhân hóa theo tâm trạng, thời gian và hành vi người dùng. Tại Việt Nam, TikTok đã trở thành cỗ máy tạo hit, nơi nhiều giai điệu được viết dựa trên xu hướng thuật toán hơn là cảm xúc thật. Với những gì đang diễn ra, nhiều người băn khoăn đặt câu hỏi: chúng ta đang nghe nhạc vì rung động, hay vì thuật toán sắp đặt?

Làn sóng AI vì thế trở thành cuộc đối thoại lớn về đạo đức sáng tạo và quyền sở hữu. Nếu AI được huấn luyện bằng dữ liệu từ hàng triệu bài hát, nguồn cảm hứng ấy có phải ăn cắp chất xám? Ca sĩ có quyền với giọng hát của mình trong thế giới số? Pháp luật Việt Nam và thế giới vẫn chưa kịp điều chỉnh. Ngành âm nhạc đứng trước yêu cầu cấp bách phải thiết lập chuẩn mực để không đánh mất linh hồn nghệ thuật.

Tuy nhiên, điều chắc chắn là AI sẽ không biến mất. Vấn đề không phải loại bỏ AI, mà là học cách sống chung. Âm nhạc tương lai có thể là sự kết hợp giữa cảm xúc con người và sức mạnh tính toán của công nghệ. AI có thể mở ra không gian sáng tạo mới, nhưng trái tim của âm nhạc vẫn cần được giữ trong tay những con người biết rung động.

Thực tế cho thấy việc đặt câu hỏi AI có thay thế con người hay không? ở thời điểm này đã trở nên lỗi thời. Vấn đề cần quan tâm là chúng ta - những nghệ sĩ sáng tác, biểu diễn và cộng đồng công chúng yêu âm nhạc - muốn âm nhạc tương lai mang hình hài ra sao?

Và có lẽ, lựa chọn nằm ở người nghe, những người sẽ quyết định thứ âm nhạc và nghệ sĩ xứng đáng được bước lên sân khấu biểu diễn.

Minh Quang

(*) Bài viết tham gia diễn đàn xin gửi về: diendanamnhacAI@baophunu.org.vn