Bảo tàng giữa thách thức của biến đổi khí hậu

Để giữ một không gian ổn định, các bảo tàng cần có hệ thống điều hòa trung tâm (HVAC) hoạt động liên tục 24/7, tiêu tốn khá nhiều năng lượng. Đơn cử, tại Bảo tàng Cung điện quốc gia Hàn Quốc, chi phí điện chiếm tới 38% ngân sách hằng năm, phần lớn dành cho việc kiểm soát nhiệt độ và độ ẩm.

Bảo tàng Orsay (Pháp) - một trong những bảo tàng đầu tư mạnh vào công nghệ xanh để giải bài toán bảo vệ di sản và tiết kiệm năng lượng - Nguồn ảnh: musee-orsay.fr

Theo chuyên gia bảo tồn hiện vật Lee Hyeon-ju (Hàn Quốc), hiện vật kim loại yêu cầu độ ẩm dưới 50% để ngăn gỉ sét, trong khi tranh giấy, thư pháp, gỗ cần duy trì độ ẩm khoảng 50 - 60%. Điều đó khiến hệ thống HVAC phải thay đổi linh hoạt quanh năm: mùa hè thì hút ẩm, mùa đông thì tăng ẩm…

Để giảm áp lực cho hệ thống điều hòa, các bảo tàng Hàn Quốc kết hợp thêm các vật liệu hỗ trợ điều tiết độ ẩm như art sorb, một loại gel silica được đặt trong tủ trưng bày nhằm duy trì độ ẩm ổn định. Bên cạnh đó còn có tấm hút ẩm husheet có khả năng duy trì độ ẩm ổn định trong không gian kín, giúp bảo vệ các hiện vật nhạy cảm như tranh giấy, thư pháp, tài liệu cổ…

Nếu các cơ sở công nghiệp có thể cắt giảm năng lượng vào giờ cao điểm, bảo tàng buộc phải duy trì môi trường ổn định quanh năm. Việc giảm điện ở bảo tàng có thể dẫn tới hậu quả khó lường: mất mát di sản không thể phục hồi.
Các bảo tàng trên thế giới, dẫn đầu là Guggenheim Bilbao (Tây Ban Nha) và Rijksmuseum (Hà Lan) đang chuyển sang cách bảo quản linh hoạt hơn, cho phép nhiệt độ và độ ẩm thay đổi trong mức an toàn để giảm tiêu thụ năng lượng mà vẫn giữ gìn được hiện vật. Họ đồng thời kết hợp các vật liệu hỗ trợ điều tiết độ ẩm, giúp giảm phụ thuộc vào HVAC mà vẫn đảm bảo môi trường ổn định cho cổ vật. Cách làm trên giúp Guggenheim tiết kiệm 20.000 euro/tháng, giảm 30% khí đốt và 6% điện năng.

Cùng với việc nới lỏng tiêu chuẩn, các bảo tàng đầu tư mạnh vào công nghệ xanh. Đèn LED được lắp đặt thay thế bóng đèn cũ tại các bảo tàng như Orsay (Pháp), Tate Modern (Anh), giúp giảm tới 80% điện năng chiếu sáng. Tại Anh, nhiều bảo tàng đang cải tạo các tòa nhà lịch sử bằng cách lắp đặt đèn LED, cảm biến ánh sáng và hệ thống quản lý tòa nhà (BMS) để tắt các thiết bị không cần thiết ngoài giờ mở cửa. Những biện pháp này giúp giảm đáng kể chi phí vận hành mà không ảnh hưởng trải nghiệm của khách tham quan hay sự an toàn hiện vật.

Minh Phát