Văn học hồi sinh nhờ phim

Cộng hưởng để cùng ăn khách

Khi bộ phim điện ảnh Thanh âm vượt đại dương (đạo diễn Đào Duy Phúc và Nguyễn Mạnh Hà) ra mắt vào tháng Chín tại Hà Nội, Nhà xuất bản Tổng hợp TPHCM cũng rục rịch cho tái bản tác phẩm Vượt Côn Đảo (Phùng Quán). Phim lấy cảm hứng từ những câu chuyện về “địa ngục trần gian” Côn Đảo giai đoạn 1945-1954. Tác phẩm của nhà văn Phùng Quán cũng được in vào thời điểm này, với hành trình vượt đại dương có thật của những người tù Côn Đảo anh dũng, kiên trung. Sách nhận được giải thưởng của Hội Văn nghệ Việt Nam (1954-1955). Tuy không phải là tác phẩm được chuyển thể thành phim nhưng Vượt Côn Đảo là cuốn sách cho bạn đọc tiếp cận gần gũi, chân thật và thấu hiểu hơn về những năm tháng tù đày khắc nghiệt cùng hành trình vượt ngục của cha ông. Đây cũng là một trong những tác phẩm xuất sắc nhất của nhà văn Phùng Quán.

Phim Mưa đỏ góp phần tạo nên sức sống của tiểu thuyết Mưa đỏ và các tác phẩm viết về thành cổ Quảng Trị mùa hè 1972

Sự cộng hưởng từ phim luôn có sức ảnh hưởng lớn đến tác phẩm văn học, đặc biệt là tác phẩm chuyển thể. Trước đó, tiểu thuyết Mưa đỏ của nhà văn Chu Lai được in nối bản liên tục, trở thành best-seller với hàng chục ngàn bản trước sức hút của phim. Cùng thời điểm, nhiều tác phẩm về thành cổ Quảng Trị đã được tái bản như: Hồi ức Quảng Trị, Một thời hoa lửa, Những bức di thư thành cổ… Riêng nhật ký Mãi mãi tuổi hai mươi của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc - người đã hy sinh tại mặt trận Quảng Trị năm 1972 - được nhà xuất bản Kim Đồng tái bản và tổ chức buổi trò chuyện ý nghĩa dành cho bạn đọc trẻ. Tinh thần yêu nước được lan tỏa từ phim đến sách cùng những hoạt động giao lưu truyền cảm hứng suốt thời gian qua.

Nhà xuất bản Trẻ cũng vừa giới thiệu lại tác phẩm Tướng về hưu và những câu chuyện khác của nhà văn Nguyễn Huy Thiệp, khi bộ phim Tướng về hưu chuyển thể từ tác phẩm được chọn vào danh sách dự kiến công chiếu tại tuần Điện ảnh Việt Nam tại Paris (Pháp), từ ngày 5 - 12/12. Trong khuôn khổ sự kiện còn có phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh được chuyển thể từ tác phẩm cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Nhiều tác phẩm văn học vốn được yêu thích có thêm sức sống đặc biệt khi được chuyển thể thành phim như: Cánh đồng bất tận, Đất rừng phương Nam, Mắt biếc, Ngày xưa có một chuyện tình… Dấu ấn của phim cũng được thể hiện trong sách qua hình ảnh trên bìa sách hoặc bưu thiếp.

Giá trị song hành

Dấu ấn của tác phẩm văn học là thế mạnh để phim nhận được sự quan tâm của công chúng, bạn đọc. Thành công của phim càng góp phần làm bệ phóng cho sách được lan tỏa rộng rãi hơn.

Không chỉ tác phẩm của những nhà văn tên tuổi, ăn khách mà sách của người trẻ cũng dễ dàng lan truyền nhanh nhờ phim. Tiểu thuyết Tết ở làng Địa Ngục của nhà văn trẻ Thảo Trang là một ví dụ điển hình. Khi bộ phim truyền hình chuyển thể từ tác phẩm này làm mưa làm gió khắp các diễn đàn thì sách cũng đứng trong danh sách bán chạy, đồng thời tạo tiền đề cho tác giả viết tiếp tiểu thuyết Kẻ ăn hồn (đã chuyển thể thành phim điện ảnh).

Ở mảng phim truyền hình, Lặng yên dưới vực sâu (dài hơn 32 tập, từ tác phẩm cùng tên của nhà văn Đỗ Bích Thúy) là một trong những bộ phim chuyển thể được yêu thích một thời. Cũng nhờ dự án phim, nhà văn Đỗ Bích Thúy đã phát triển truyện dài (in nhiều kỳ trên Tạp chí Quân đội) thành tiểu thuyết. Tác phẩm bổ sung vào gia tài sáng tác của chị với những tác phẩm viết về miền núi cao phương Bắc, sau Tiếng đàn môi sau bờ rào đá (đã chuyển thể thành phim điện ảnh Chuyện của Pao).

Từ sách đến phim luôn là câu chuyện truyền cảm hứng, thu hút sự quan tâm của công chúng, bạn đọc. Trong buổi trò chuyện về chủ đề này tại TPHCM mới đây, nhà thơ, nhà biên kịch Hạnh Ngộ nói rằng phim đôi khi chỉ thể hiện được 1/10 nội dung tác phẩm văn học nhưng điều đó hoàn toàn có thể chấp nhận. Còn đạo diễn Nguyễn Minh Cao cho rằng với phim chuyển thể, nếu đạo diễn không dám phá vỡ cái khung của văn học sẽ rất khó để sáng tạo, tư duy có thể bị trói buộc bởi câu chuyện và dấu ấn tác phẩm văn học đã tạo ra.

Quả thật, khó đòi hỏi câu chuyện trên phim phải hoàn toàn giống tác phẩm văn học nhưng sự song hành của 2 thể loại luôn có thể tạo nên chất xúc tác mạnh mẽ, cùng góp phần tôn vinh cả phim và tác phẩm văn học.

Lục Diệp