Trẻ có cha mẹ ly hôn thường chịu tổn thương tâm lý

Phóng viên: Thưa bà, khi quyết định “đường ai nấy đi”, nhiều cặp vợ chồng không tự thỏa thuận được quyền nuôi con mà phải nhờ tòa giải quyết; một số cặp còn có những lời lẽ, hành động bài xích nhau. Việc này tác động như thế nào đến tâm hồn và sự phát triển của con trẻ?

Thạc sĩ tâm lý Nguyễn Thị Tâm: Ngày nay, hầu hết công dân trưởng thành có nhận thức và tri thức. Do vậy, cần ý thức rõ rằng, ta có thể thất bại trong hôn nhân nhưng đừng bao giờ thất bại trong vai trò làm cha, làm mẹ. Khi cha, mẹ chia tay, con sẽ cảm thấy bị tổn thương, dù ít hay nhiều. Việc cha, mẹ giành giật con kiểu bất chấp chẳng khác nào đang giằng xé tâm hồn con. Theo tôi, đây là một hành động tội ác.

Trong khoảng 20 năm tư vấn về hôn nhân và gia đình, tôi nhận thấy có nhiều vụ giằng xé, giành giật con cái hoặc bỏ mặc con cho người được quyền trực tiếp nuôi con. Sự bỏ mặc này khiến trẻ không chỉ tổn thương sâu sắc về mặt cảm xúc mà còn gặp bất lợi về đời sống vật chất. Đáng buồn là có những bậc cha mẹ được cho là “đàng hoàng” nhưng sau khi ly hôn và giành được quyền nuôi con, lại có hành vi đánh đập con, cấm cản vợ hoặc chồng cũ tiếp xúc, chăm sóc con. Họ muốn trừng phạt bạn đời cũ của mình nhưng lại vô tình hủy hoại tâm hồn non nớt của trẻ, khiến trẻ lớn lên với nỗi sợ hãi, nghi ngờ và mất niềm tin vào các mối quan hệ hôn nhân. Với những tổn thương sâu sắc như vậy, khi bước vào đời , trẻ sẽ khó tìm thấy hạnh phúc và thành công trọn vẹn.

* Có những bậc cha mẹ hiểu rõ việc tranh giành quyền nuôi con hay cấm người kia gặp con sẽ gây tổn thương cho con nhưng vẫn bất chấp. Vậy đâu là nguyên nhân sâu xa của những hành vi này, thưa bà?

- Trong những trường hợp này, cái tôi của cha, mẹ đã lên tiếng và lấn át đi tình phụ tử, mẫu tử thiêng liêng. Có những cặp đôi chia tay trong sự thù hận, uất ức, ghen ghét, từ đó họ nảy sinh ý nghĩ làm đau, làm tổn thương người kia càng nhiều, càng hả hê. Ghen ghét, thù hằn là cảm giác cực kỳ tiêu cực, có thể hủy hoại tâm hồn, khiến con người không còn giữ được sự bình tĩnh. Trong khi đó, đứa con bao giờ cũng quan trọng, thậm chí là “điểm yếu” của người làm cha, làm mẹ nên một số kẻ ích kỷ cố giành bằng được đứa con để khiến người kia thêm đau khổ. Khi dùng chính con mình để trả đũa, đứa con phải hứng chịu toàn bộ hậu quả. Theo tôi, đây là một hành vi vô cùng sai trái.

* Bên cạnh sự tổn thương khi cha mẹ ly hôn, những đứa trẻ trong các gia đình tan vỡ còn phải đối mặt với sự kỳ thị từ xã hội. Làm thế nào để chúng tự ý thức và hành động khôn ngoan để bảo vệ tâm hồn và tương lai của mình trước sự kỳ thị đó?

- Tất cả đứa trẻ lớn lên trong sự đổ vỡ hôn nhân của cha mẹ đều mang những tổn thương về mặt tâm lý, mức độ nặng nhẹ tùy thuộc vào mỗi trẻ. Những trẻ có sức mạnh nội tâm có thể vượt qua nỗi đau, nghịch cảnh. Để nuôi dưỡng sức mạnh này, các em phải tự ý thức rằng mình sẽ đối mặt với nhiều khó khăn hơn người khác, cần liên tục nỗ lực để tự chữa lành cho mình. Các em hãy nhìn vào vết xe đổ của cha mẹ để rèn luyện cho cái tôi của mình trở nên hòa ái hơn, từ đó có hy vọng hạnh phúc hơn và bẻ gãy vòng lặp vô thức mà cha mẹ đã tạo ra. Hãy luôn nhớ rằng, điều quan trọng là các em phải tự chữa lành, thay đổi và phát triển bản thân không ngừng.

Trẻ có cha mẹ ly hôn sẽ không tránh khỏi những định kiến xã hội, bởi vẫn còn nhiều người thiếu sự thấu cảm. Thay vì kỳ thị, mọi người cần bao dung, thấu hiểu và cảm thông hơn cho những đứa trẻ này bởi chúng không có quyền lựa chọn gia đình mình sinh ra và cũng không ai muốn mình là đứa con của một mối quan hệ hôn nhân thất bại.

* Vậy thưa bà, các bậc cha mẹ cần đặc biệt lưu ý những gì trong việc chăm sóc con khi mình ly hôn để giúp con phát triển tốt nhất?

- Một trong những tình huống phổ biến là khi ly hôn, con ở với người này thì người kia thường có tâm lý muốn bù đắp cho con. Chẳng hạn, mỗi lần đến thăm, họ mua cho con một đống đồ chơi, cho một số tiền lớn hoặc hứa hẹn mua sắm những món đồ đắt đỏ. Tất cả biểu hiện yêu thương theo kiểu bù đắp này là không nên. Cha mẹ cần bình tĩnh và thương con một cách có hiểu biết, có kế hoạch. Hãy bàn bạc với người đang trực tiếp nuôi dạy con về những điều con đang thực sự cần, từ đó đáp ứng một cách hợp lý.

Đối với người trực tiếp nuôi con, điều tuyệt đối cấm kỵ là nói xấu người vắng mặt. Do đó, họ cần kiểm soát cảm xúc, lời nói của mình. Cha lẫn mẹ phải cho con thấy rằng, con vẫn nhận đầy đủ tình yêu thương và sự chăm sóc từ cả 2 bên dù cha và mẹ không còn ở cạnh nhau.

* Xin cảm ơn bà.

Cát Quân - Ngọc Mai (thực hiện)