TPHCM phải trở thành đô thị hài hòa với sông nước

Cải tạo không gian ven sông

Chiều cuối tuần, ông Nguyễn Văn Thắng (phường Bình Thạnh) dắt xe dọc con hẻm ngoằn ngoèo, gập ghềnh, rộng chừng 2m dẫn ra mép sông Sài Gòn. Ông than: “Nhà gần sông mà không có đường thông ra sông. Buổi chiều, người dân chỉ biết ra mép sông hóng gió chứ chẳng có chỗ nào để dạo bộ, tập thể dục”.

Chị Lê Thị Hoa (phường Hiệp Bình) cũng bày tỏ tiếc nuối khi con đường ven sông gần nhà bị chia cắt, lấn chiếm. Theo chị, nếu phát triển tốt không gian sông nước, TPHCM sẽ là điểm đến du lịch hấp dẫn không kém các thành phố sông nổi tiếng của thế giới như Stockholm (Thụy Điển) hay Amsterdam (Hà Lan).

Kiến trúc sư Khương Văn Mười - nguyên Chủ tịch Hội Kiến trúc sư TPHCM - cho rằng, sau khi sáp nhập thêm Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM có thêm nhiều tiềm năng để phát triển du lịch sông nước. Do đó, việc phát triển không gian sông nước sẽ giúp TPHCM có không gian sống đa dạng hơn, hấp dẫn hơn.

Hiện nay, không gian ven sông ở TPHCM vẫn chưa được quy hoạch bài bản nên chưa thu hút mạnh du khách và cải thiện chất lượng sống của người dân - Ảnh: Tứ Quý

Sở Xây dựng TPHCM cho biết, đã có kế hoạch cải tạo, phát triển không gian ven sông Sài Gòn, trước mắt là ưu tiên xây dựng tuyến đường ven sông đoạn từ cầu Ba Son đến cầu Sài Gòn dài 1,95km, rộng 31 - 33m với 6 làn xe, bắt đầu từ đường Tôn Đức Thắng và kết thúc ở Tân Cảng, tổng vốn đầu tư khoảng 1.800 tỉ đồng. Sở cũng dự kiến mở rộng đường Nguyễn Tất Thành từ cầu Tân Thuận đến cầu Khánh Hội thành đường ven sông Sài Gòn để kết nối thông suốt với đường Tôn Đức Thắng, tổng vốn đầu tư gần 3.000 tỉ đồng. Song song đó là xây tuyến đường ven sông dài hơn 98km, rộng 32m, kết nối các đô thị dọc sông như Thuận An, Thủ Dầu Một và Bến Cát.

Theo lãnh đạo Sở Xây dựng TPHCM, khi có những tuyến đường ven sông, các khu đô thị ven sông sẽ không còn quay lưng với sông mà hướng ra sông. TPHCM hiện có hệ thống sông, kênh, rạch dài khoảng 1.000km, trong đó có 92 tuyến đường thủy với tổng chiều dài 574km đang được khai thác cho vận tải và du lịch.

TPHCM vẫn thiếu mảng xanh ở nội ô để cải thiện chất lượng không khí, nâng cao chất lượng sống cho người dân - Ảnh: Tứ Quý

Tạo “bản giao hưởng dòng sông”

Kiến trúc sư Khương Văn Mười đánh giá cao việc xây công viên, Không gian văn hóa Hồ Chí Minh ở khu cảng Nhà Rồng và mở rộng đường Nguyễn Tất Thành thay cho việc xây biệt thự, nhà cao tầng ở đó. Việc xây công viên ven sông vừa tạo thêm mảng xanh, vừa hình thành một không gian văn hóa, sinh hoạt cộng đồng.

Theo ông, khu vực Nhà Rồng - Khánh Hội nằm ở mặt tiền sông Sài Gòn. Công viên và không gian văn hóa ven sông sẽ kết nối cùng hệ sinh thái bên kia bờ (khu đô thị Thủ Thiêm) để tạo nên một quần thể đô thị 2 bờ hiện đại, bao gồm công viên, không gian văn hóa, nhà hát giao hưởng, khu phố cổ, khu đô thị mới và quảng trường sông nước. Trong các dịp lễ, tết, nơi đây có thể trở thành không gian sinh hoạt đặc sắc trên bờ và dưới nước, góp phần nâng tầm giá trị của sông Sài Gòn - dòng sông biểu tượng của thành phố.

Đặc biệt, sau khi sáp nhập, TPHCM có thêm điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh mẽ không gian ven sông. Trước đây, Bình Dương và TPHCM đều đã hình thành các đoạn đường ven sông Sài Gòn nhưng rời rạc, thiếu liên kết. Giờ đây, việc kết nối tuyến đường ven sông từ trung tâm TPHCM đến Bình Dương và Củ Chi hứa hẹn mở ra một trục cảnh quan, văn hóa, lịch sử đặc sắc, thể hiện tầm vóc của một TPHCM hơn 300 năm tuổi nhưng mang dáng dấp hiện đại. Việc kiến tạo không gian sông nước không chỉ thay đổi diện mạo đô thị ven sông mà còn tạo nên một thương hiệu đô thị nước độc đáo trên thế giới.

Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn - chuyên gia quy hoạch đô thị - cho hay, ông rất vui trước quyết định của lãnh đạo TPHCM về phát triển không gian xanh ở khu vực Bến Nhà Rồng bởi thành phố lâu nay quá thiếu chỗ cho con người hít thở. Theo ông, với mạng lưới sông kênh dày đặc, nếu trả lại hành lang sông, kênh rạch cho cộng đồng, TPHCM có thể hình thành hệ thống không gian xanh liên tục. Chỉ cần tuân thủ đúng quy định 30m hành lang ven sông, 10 - 15m ven kênh, thành phố sẽ có thêm hàng ngàn héc ta mảng xanh.

Ông cũng cho rằng, để không gian sống TPHCM trở nên hấp dẫn hơn, chính quyền thành phố có thể phát triển chuỗi đô thị ven sông kéo dài qua các khu vực Bình Dương, TPHCM, Vũng Tàu. Chuỗi đô thị này không nhất thiết phải liền mạch mà mỗi đoạn nên mang một bản sắc riêng, giống như “bản giao hưởng dòng sông”, có những nốt trầm, nốt bổng, tạo nên nhịp điệu phong phú cho toàn vùng đô thị sông nước. Bản giao hưởng ấy sẽ có những đoạn sôi động và những đoạn trầm lắng, yên bình. Chẳng hạn, đoạn từ cầu Sài Gòn đến cầu Tân Thuận có thể trở thành khu vực năng động với các hoạt động lễ hội, bắn pháo hoa, đua thuyền. Nơi đây phải có tuyến đường 2 bên sông và các không gian xanh.

Cùng với đó, cần có các vùng êm đềm, đó là những khu dân cư ven sông như An Phú, Thanh Đa, Thủ Thiêm, được thiết kế nhiều mảng xanh, không gian yên tĩnh, hài hòa với thiên nhiên. Bên cạnh đó là các khu vực mang giá trị lịch sử, văn hóa như cột cờ Thủ Ngữ, chợ ven sông Thủ Dầu Một, khu bến xe Miền Đông cũ, Thảo cầm viên… tạo thành những “nốt trầm” trong bản giao hưởng sông nước. Tiếp nối các đô thị là những vùng sinh thái như Cần Giờ hay hồ Dầu Tiếng, là “khoảng lặng” trong tổng thể đô thị. Toàn bộ không gian ven sông sẽ được kết nối bằng hạ tầng giao thông đa phương thức gồm đường bộ, metro và taxi thủy.

Người dân đi dạo dọc sông Sài Gòn đoạn qua phường Bình Trưng - Ảnh: Tứ Quý

Theo kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn, nếu thực hiện được quy hoạch này, sông Sài Gòn sẽ trở thành không gian văn hóa, du lịch hấp dẫn, mỗi tuần có thể tổ chức các sự kiện, hoạt động nghệ thuật dọc 2 bờ sông kéo dài từ Bình Dương đến Cần Giờ. Đây không chỉ là trục xanh của thành phố mà còn là trục cảnh quan biểu tượng cho đô thị sông nước của TPHCM. Trục sông Sài Gòn còn có thể kết nối với vùng biển Cần Giờ, Long Hải, Hồ Tràm, hình thành chuỗi đô thị du lịch ven biển đa dạng, phục vụ nhiều nhóm du khách từ cao cấp đến bình dân. Khi đó, sông Sài Gòn sẽ thực sự trở thành dòng chảy của bản sắc đô thị, mang lại giá trị đặc biệt cho TPHCM.

Nguyễn Văn