TPHCM: Nhiều giải pháp ngăn khai thác hải sản bất hợp pháp

Khi ngư dân mong “được ngẩng cao đầu”

Ở các vùng ven biển TPHCM, ngư dân nắm rõ tác động của “thẻ vàng” IUU. Có gần 50 năm làm nghề biển, ngư dân Hoàng Văn Khang (phường Rạch Dừa) nói: “Gỡ được thẻ IUU, ngư dân mới ngẩng cao đầu, con cái sau này có theo nghề cũng đỡ trăn trở”.

Ông kể, như bao trai làng miền biển, 18 tuổi, ông đã nối nghiệp cha mình, theo ghe ra khơi: “Nghề biển cực nhọc nhưng đã yêu rồi thì khó dứt, vì nó ngấm vô máu mình rồi”. Thu nhập từ việc đánh bắt gần bờ không nhiều, ông Khang vẫn bám biển để nuôi 2 con ăn học. Làm nghề biển cực, làm biển đúng luật thì càng không “có ăn” nên ông cho rằng, các con ông sẽ không theo nghề này nữa. Ông cho biết, đã gắn thiết bị giám sát hành trình (VMS), ghi nhật ký đầy đủ, không vi phạm vùng biển nước ngoài để ngành hải sản Việt Nam được gỡ “thẻ vàng”.

Cán bộ lực lượng biên phòng tuyên truyền về chống khai thác thủy hải sản bất hợp pháp cho người dân phường Phước Thắng, TPHCM

“Thẻ vàng” IUU (Illegal, Unreported, and Unregulated fishing) của Ủy ban châu Âu (EC) là thẻ cảnh báo dành cho các quốc gia có hoạt động khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Thẻ nhằm buộc các nước này khắc phục vi phạm, nếu không thì sẽ bị cấm xuất khẩu thủy sản sang EU. EC đã duy trì thẻ này với thủy sản Việt Nam suốt 8 năm qua.

Ngư dân Trần Bá Bình (phường Phước Thắng) cho hay, toàn phường hiện có khoảng 50 chủ ghe, thuyền. Trước đây, bà con chủ yếu đánh bắt cá cơm bằng lưới vây. Cá cơm sống gần bờ nhưng theo quy định, ngư dân không được khai thác gần bờ. Mà muốn ra khơi thì phải có tàu lớn. Những năm gần đây, mỗi chuyến đi biển, ông không lỗ nhưng cũng chẳng lời được mấy. Cá đầy khoang nhưng thường bị bên mua ép giá với lý do “hàng đi nước ngoài, rủi ro cao” dù ông đã đánh bắt đúng quy định, có nhật ký, có thiết bị giám sát. Đó là do ngành thủy sản Việt Nam chưa được gỡ “thẻ vàng” IUU. Ông nói: “Nếu gỡ được thẻ, ngư dân sẽ bán được đúng giá”.

Ông Vũ Hồng Thuấn - Chủ tịch UBND phường Vũng Tàu - cho biết, từ tháng 4/2021 đến nay, chưa có tàu cá nào của xã bị nước ngoài bắt giữ do khai thác trái phép. Để đạt được kết quả trên, chính quyền địa phương đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp, như thành lập ban chỉ đạo chống IUU cấp phường; xây dựng kế hoạch cao điểm khắc phục các vi phạm theo khuyến nghị của EC; thành lập tổ rà soát tàu cá, khảo sát vị trí neo đậu, chụp hình toàn bộ tàu cá chưa đủ điều kiện hoạt động và bố trí neo đậu tập trung ở kênh Bến Đình. Danh sách tàu cá chưa đủ điều kiện được niêm yết công khai ở trụ sở UBND phường, các khu phố tuyến biển và các cảng cá để người dân theo dõi, giám sát. Song song đó, UBND phường tăng cường tuyên truyền pháp luật về đánh bắt thủy sản, vận động ngư dân khai thác đúng sản phẩm, đúng vùng biển ghi trong giấy phép; xử lý kịp thời các trường hợp vi phạm.

Ông Ngô Thanh Phúc - Chủ tịch UBND xã Long Hải - cho biết, chi phí lắp đặt thiết bị VMS khoảng từ 20-30 triệu đồng/cái, cộng với chi phí duy trì tín hiệu hằng tháng khiến nhiều chủ tàu gặp khó khăn. UBND phường và ngư dân kiến nghị chính quyền TPHCM hỗ trợ một phần hoặc toàn bộ chi phí lắp đặt VMS, đồng thời sớm ban hành chính sách chuyển đổi nghề phù hợp, đảm bảo sinh kế bền vững cho người dân.

Tăng trách nhiệm người đứng đầu

Để ngư dân đánh bắt đúng luật, lực lượng biên phòng cũng thường xuyên tuần tra, giám sát ở cửa biển, không để tàu cá không đủ điều kiện lén lút xuất bến; phòng kinh tế các xã phối hợp với các ngành hỗ trợ chủ tàu hoàn thiện thủ tục đăng kiểm, cải hoán, cấp giấy phép khai thác, chứng nhận an toàn kỹ thuật và an toàn thực phẩm.

Tàu thuyền của ngư dân TPHCM neo đậu ở cảng Cần Giờ. Năm 2025, mọi chủ tàu cá ở TPHCM đều tuân thủ nghiêm các quy định về giám sát hành trình trên biển

Ông Bùi Minh Thạnh - Phó chủ tịch UBND TPHCM, Trưởng ban chỉ đạo chống khai thác IUU TPHCM - cho biết, thực hiện chỉ đạo của cấp trung ương, UBND TPHCM đã triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp nhằm ngăn chặn hoạt động khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định. Cụ thể, các lực lượng chức năng đã phối hợp chặt chẽ trong quản lý, kiểm soát hoạt động của tàu cá như tăng cường tuần tra, giám sát trên biển, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, kể cả xử lý hình sự, nhờ đó ngăn chặn được tình trạng tàu cá và ngư dân vi phạm vùng biển nước ngoài.

Đại tá Lê Minh Tuyên - Phó trưởng phòng An ninh kinh tế, Công an TPHCM - kiến nghị Sở Nông nghiệp và Môi trường sớm tham mưu UBND thành phố cách tháo gỡ vướng mắc về thủ tục đăng ký, gia hạn giấy phép tàu cá. Với các tàu đang neo đậu trong vùng biển thuộc TPHCM nhưng chưa đủ điều kiện hoạt động, cần yêu cầu chủ tàu ký cam kết không vi phạm, đồng thời chụp ảnh, gửi vị trí tàu hằng ngày về ban chỉ đạo qua ứng dụng trực tuyến. Với các tàu sắp hết hạn giấy phép, lực lượng chức năng cần hướng dẫn gia hạn kịp thời, tránh tình trạng tàu chạy liên tỉnh hoặc hoạt động quá hạn, có thể bị EC kiểm tra đột xuất. Trong quá trình truy xuất nguồn gốc và cấp giấy chứng nhận, nếu phát hiện dấu hiệu bất thường, cơ quan chức năng cần kịp thời phối hợp với công an xác minh, xử lý.

Ông Hoàng Nguyên Dinh - Phó chủ tịch UBND TPHCM - yêu cầu sớm kiện toàn ban chỉ đạo phòng, chống IUU các phường, xã, đặc khu, trong đó bí thư cấp ủy giữ vai trò trưởng ban nhằm tăng cường trách nhiệm lãnh đạo từ cơ sở: “Muốn gỡ được thẻ vàng EC, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc”. Ông đề nghị đổi mới công tác tuyên truyền theo hướng thực chất, xuống từng hộ dân, giúp ngư dân hiểu rõ hệ lụy về việc vi phạm quy định của EC. Việc tuyên truyền cần phân nhóm đối tượng, trong đó có cách tiếp cận phù hợp với nhóm có nguy cơ vi phạm cao.

Ông cũng yêu cầu bố trí đủ nguồn lực cho công tác chống khai thác IUU theo hướng “rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm”. Theo đó, lãnh đạo địa phương nào để tàu không đủ điều kiện ra khơi thì phải chịu trách nhiệm; nếu để tàu không đủ điều kiện xuất bến lọt qua địa bàn quản lý của bộ đội biên phòng thì lực lượng này phải chịu trách nhiệm.

Thanh Tâm