Thực hư xét nghiệm gen tìm tài năng cho con

Chỉ tốn vài triệu, biết tất tần tật về con?

Đó là lời quảng cáo ra rả trên mạng để giới thiệu về một dịch vụ xét nghiệm gen tìm tài năng cho con do Công ty Genetica, trụ sở ở Mỹ, có văn phòng tại TP.HCM và Hà Nội thực hiện. Theo giới thiệu, công ty này là tổ chức giải mã gen số một thế giới, được sự trợ giúp từ các giáo sư uyên bác của các trường đại học UCSF, Stanford, Harvard (Mỹ), tạo ra những con chip giải mã gen dành riêng cho người châu Á, độ chính xác lên đến hơn 99%. Mỗi tuần, công ty xử lý tối đa 5.760 mẫu gen, tự tin khẳng định là nơi hiểu rõ về gen người Việt nhất.

Hiện công ty có các gói xét nghiệm giải mã gen dành riêng cho phát triển toàn diện trẻ em, đó là G-K Fit: giải mã về nhu cầu dinh dưỡng, thể chất cho trẻ như xác định chế độ ăn cơ bản, chuyển hóa chất, nhu cầu vitamin/khoáng chất, nguy cơ sức khỏe (béo phì, tim mạch, tiểu đường); G-K Edu: giải mã về trí tuệ và tính cách (hướng ngoại, hướng nội), hành vi, IQ, EQ, năng khiếu; G-K Brite: giải mã toàn diện cho trẻ bao gồm của G-K Fit và G-K Edu.

Theo đó, trẻ chỉ cần gửi mẫu nước bọt đến trung tâm này, sau tám tuần sẽ nhận được giải đáp cụ thể. Kết quả giải mã gen sẽ cho phụ huynh biết được tiềm năng của trẻ, các thế mạnh bản thân, những điểm yếu, nguy cơ bệnh di truyền, xác định các biến đổi gen gây bệnh, mức độ nghiêm trọng của bệnh, biết được chế độ dinh dưỡng, khả năng luyện tập…

“Trước khi giải mã gen cho con, nhiều phụ huynh gặp áp lực vì môn học này, môn học kia của trẻ sao luôn đứng cuối lớp. Nhưng khi có kết quả giải mã gen, phụ huynh biết được trẻ giỏi môn nào, dở môn nào, từ đó không đặt kỳ vọng vào môn học đó quá cao. Đồng thời sẽ khám phá ra nhiều thế mạnh của trẻ, định hướng trẻ phát triển theo tài năng thật sự của mình” - trung tâm này tư vấn khi chúng tôi tìm hiểu về gói xét nghiệm này. 

Quan trọng nhất là cha mẹ có thể nắm bắt được các đặc tính tâm lý của trẻ, lắng nghe, quan sát, chơi đùa và trò chuyện với trẻ hằng ngày - ảnh minh họa

Chị N.A.K. một khách hàng mà chúng tôi gặp cho biết, các tư vấn viên nói tại Trung Quốc, chi phí xét nghiệm gen cho con lên tới cả trăm triệu đồng nhưng nhiều phụ huynh vẫn tìm tới dịch vụ này, trong khi ở đây giá rẻ hơn rất nhiều, chắc tôi sẽ làm xét nghiệm cho cả hai nhóc ở nhà. Tìm hiểu, chúng tôi được biết, nếu xét nghiệm gói G-K Fit sẽ xét nghiệm 93 gen, có giá 10.950.000đ; gói G-K Edu sẽ xét nghiệm 125 gen, có giá 15.950.000đ; gói G-K Brite xét nghiệm 193 gen, có giá 20.950.000đ. 

Tại TP.HCM chỉ duy nhất công ty này có dịch vụ xét nghiệm gen tìm tài năng cho con, đồng thời cũng đánh trúng tâm lý lo lắng của phụ huynh về con của mình nên dịch vụ này khá thu hút khách hàng. 

Tìm tài năng cho con không phải là xét nghiệm chẩn đoán

Bác sĩ Nguyễn Vạn Thông - Phó khoa giải phẫu Bệnh lý - Tế bào - Di truyền, bệnh viện Hùng Vương -  cho biết, xét nghiệm gen di truyền là dùng các vật chất di truyền như DNA (Deoxyribonucleic Acid) có trong tế bào của cơ thể con người để xác định các gen gây ra các bệnh lý về di truyền, các đột biến gen hay các nguy cơ của sự phát triển rối loạn gen trong di truyền, sự thay đổi trong gen, nhiễm sắc thể và protein…

Hiện nay, tại Việt Nam, xét nghiệm gen được chỉ định trong những trường hợp: 

Sàng lọc sơ sinh, chẩn đoán bệnh di truyền sau sinh: là xét nghiệm được sử dụng cho các trẻ sơ sinh hoặc sau sinh để xác định các bệnh rối loạn nội tiết và rối loạn chuyển hóa, rối loại di truyền có thể chữa trị trong giai đoạn đầu ngay sau sinh. 

Xét nghiệm gen tiền mang thai, tiền hôn nhân: các cặp vợ chồng hiện đại ngày nay thường sẽ thực hiện xét nghiệm gen trước khi mang thai, trước hôn nhân để đảm bảo có đủ điều kiện sinh ra những đứa con khỏe mạnh. Mỗi con người đều có các thông tin ADN khác nhau và đều có thể mang các gen di truyền không tốt, có khả năng gây các bệnh nguy hiểm nếu cả hai vợ chồng cùng mang gen thể ẩn này. Vì thế, việc thực hiện xét nghiệm này trước khi mang thai, kết hôn sẽ giúp tìm ra được các gen ẩn không tốt để có thể chuẩn bị những giải pháp giúp vợ chồng khỏe mạnh, em bé sinh ra được khỏe mạnh và không mắc các dị tật bẩm sinh.

Sàng lọc trước sinh: thai phụ mang thai ở tuổi càng cao thì nguy cơ mắc các bất thường về nhiễm sắc thể của em bé tăng cao. Việc xét nghiệm sàng lọc trước sinh là cần thiết cho mọi thai phụ, giúp xác định thai nhi có bị mắc các dị tật bẩm sinh như hội chứng Down, hội chứng Edward, hội chứng Patau, hội chứng Turner…

Xét nghiệm gen trên tế bào trưởng thành: trong cơ thể của chúng ta, các tế bào phát triển, phân chia và thay thế các tế bào cũ theo một quy luật nhất định. Tuy nhiên, vì một lý do nào đó mà quy luật ấy không được thực hiện nữa, các tế bào phân chia bất thường, phát triển nhanh hơn hoặc chết đi nhiều hơn... đó là các đột biến gen. Chúng có thể gây các căn bệnh nguy hiểm như ung thư. Xét nghiệm các gen này giúp cho bác sĩ điều trị nhắm trúng đích các tế bào ung thư.
Riêng về xét nghiệm tìm tài năng cho con chưa phải là xét nghiệm chẩn đoán nên chưa có bệnh viện nào ở Việt Nam thực hiện. Hiện tại, các xét nghiệm này đều được gửi ra nước ngoài thực hiện. Thông minh được xem như là những tương tác phức tạp giữa gen và môi trường. Chỉ số thông minh IQ chỉ phản ánh một phần của những tương tác này.

Các nhà khoa học cũng đã cố gắng tìm hiểu những gen nào liên quan đến thông minh nhưng cho đến nay vẫn chưa có gen nào chịu trách nhiệm chính cho chuyện này. Gần đây một số nghiên cứu đã cố gắng tích hợp nhiều gen bằng chỉ số đa gen (Polygenic Scores) để đánh giá chỉ số thông minh. Chỉ số này được tính toán bằng những thuật toán dựa trên những biến thể đa hình trên hệ gen đã được giải trình tự. 

Mức độ chính xác của xét nghiệm gen tới đâu?

Theo bác sĩ Nguyễn Vạn Thông, xác suất chính xác tùy thuộc vào thuật toán của mỗi công ty. Vì đây được xem là bí mật của công ty nên chúng ta không biết các công ty sử dụng thuật toán nào và cũng chưa được công bố trên y văn. Tuy nhiên, mức độ chỉ là xác suất và chưa phản ánh chính xác năng lực thật sự của trẻ. Chỉ số này chỉ có thể tiên đoán được 5 điểm IQ theo lời một công ty đưa ra dịch vụ này. Khi làm xét nghiệm này, phụ huynh thông thường sẽ có khuynh hướng áp đặt quan điểm xét nghiệm vào đứa trẻ. Hệ lụy của chuyện này có thể có hai chiều hướng:

Nếu xét nghiệm ra kết quả tích cực, trẻ có tư duy tốt, có IQ tốt thì sẽ gây áp lực lớn cho đứa trẻ do cha mẹ quá kỳ vọng vào trẻ. Lúc này có thể cha mẹ sẽ cho trẻ học nhiều hơn, trong khi đó khả năng thật sự của trẻ có thể là hướng khác. Bên cạnh đó trẻ biết mình có gen “thiên tài” có thể tạo tâm lý ỷ lại vì thế mà không cố gắng phấn đấu trau dồi các kỹ năng, kiến thức. 

Ngược lại, nếu kết quả xét nghiệm tiêu cực, đứa trẻ này không có khả năng gì hết, có vấn đề về trí tuệ thì lúc đó như một án treo lơ lửng đối với trẻ, cả cha mẹ và bản thân trẻ có thể có tâm lý buông xuôi làm trẻ không thể phát triển được cho dù trẻ có khả năng thật sự. 

“Phụ huynh đừng quá kỳ vọng vào kết quả xét nghiệm này bởi ngoài gen quyết định tài năng của trẻ còn phụ thuộc nhiều thứ như môi trường, chế độ ăn, cách nuôi dạy của cha mẹ và nhà trường… Quan trọng nhất là cha mẹ có thể nắm bắt được các đặc tính tâm lý của trẻ, phong cách học và xu hướng phát triển của trẻ qua việc lắng nghe trẻ, quan sát trẻ, chơi đùa và trò chuyện với trẻ hằng ngày. Từ đó cha mẹ sẽ có cách dạy và định hướng được trẻ một cách chính xác nhất” - bác sĩ Nguyễn Vạn Thông nói. 

Thanh Hoa