Những trang viết đẫm tinh thần Điện Biên Phủ

Sống mãi ký ức Điện Biên Phủ

Lần đầu tiên, nhật ký viết từ chiến hào Điện Biên Phủ của họa sĩ Phạm Thanh Tâm được xuất bản tại Việt Nam. Bản tiếng Anh Drawing Under Fire: War diary of a young Vietnamese artist được Nhà xuất bản Asia Ink (London, Anh) phát hành vào năm 2005. Nhật ký được họa sĩ Phạm Thanh Tâm viết năm 1954, khi ông tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ với vai trò là phóng viên chiến trường.

Một số đầu sách viết về chiến dịch Điện Biên Phủ dành cho trẻ nhỏ - Nguồn ảnh: Nhà xuất bản Kim Đồng

56 ngày đêm “khoét núi, ngủ hầm, mưa dầm, cơm vắt/máu trộn bùn non” được họa sĩ ghi chép lại, cùng các bức ký họa sống động về những ngày chiến dịch. Có cả bức chân dung tự họa tác giả ngồi viết trong chiến hào. Bà Vũ Thị Quỳnh Liên - Tổng biên tập Nhà xuất bản Kim Đồng - chia sẻ: “Cuốn nhật ký là một tư liệu lịch sử quý giá với cách thể hiện độc đáo và đầy cảm xúc. Chúng tôi tin rằng, sách sẽ giúp bạn trẻ hiểu hơn về quá khứ hào hùng của dân tộc, lòng dũng cảm và sức chịu đựng gian khổ của những người lính cụ Hồ; từ đó thêm trân trọng và biết ơn những hy sinh của cha ông vì nền độc lập của dân tộc”.

Điện Biên Phủ của một thời hào hùng còn mãi trong ký ức của những người trong cuộc và vang vọng đến ngày sau. Thắng Pháp trên bầu trời Điện Biên Phủ (Nhà xuất bản Trẻ vừa phát hành) là những ghi chép sống động của tác giả Lưu Trọng Lân - cựu cán bộ quân sự Trung đoàn pháo cao xạ 367 năm xưa, từng trực tiếp tham gia chiến dịch. Hình ảnh bộ đội, dân công chuẩn bị chiến trường và chiến đấu quyết liệt, những máy bay địch bốc cháy, phi công bị bắt sống, hàng ngàn binh lính địch kéo nhau ra hàng… cùng kỹ thuật tác chiến của quân đội, vai trò của binh chủng pháo cao xạ đều được người cựu chiến binh kể lại đến từng chi tiết.

Bồi đắp thêm bức tranh toàn cảnh về chiến dịch Điện Biên Phủ còn có các tác phẩm: Điện Biên Phủ - Những trang vàng lịch sử (đại tá Hoàng Minh Phương), Điện Biên Phủ - Thời gian và không gian (Hữu Mai), Điện Biên Phủ - Nhớ lại để suy ngẫm (Trần Thái Bình), Người lính Điện Biên kể chuyện (Đỗ Ca Sơn), Chuyện ở Đồi A1 (Nguyễn Tân)… Đặc biệt là cuốn sách Điện Biên Phủ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, được Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật tái bản lần thứ chín, có bổ sung tư liệu do ông Võ Hồng Nam - con trai đại tướng - sưu tầm và tuyển chọn.

Nhiều tác phẩm hay về Điện Biên Phủ được in mới, tái bản dịp ý nghĩa này - Nguồn ảnh: Nhà xuất bản Trẻ, Nhà xuất bản Kim Đồng

Cảm xúc cho sáng tác

Dù đã có rất nhiều tác phẩm, ghi chép về chiến dịch Điện Biên Phủ, nhưng lịch sử hào hùng trên mảnh đất hoa ban đỏ vẫn mãi là niềm cảm xúc cho sáng tác của những người cầm bút.

6 năm sống và làm việc tại Điện Biên, nhà văn trẻ Phan Đức Lộc đã viết nên truyện dài Mùa ban thay áo (vừa được ra mắt). Như sự tiếp nối và tri ân của thế hệ sau, Phan Đức Lộc gửi đến bạn đọc hình ảnh Điện Biên Phủ hôm nay với “những mùa hoa ban đẹp man mác như dải thổ cẩm được dệt bằng hoài niệm”. Anh bày tỏ: “Tôi đã luôn ấp ủ viết một cuốn sách về mảnh đất thiêng liêng này. Như thể nơi lồng ngực tôi, một hạt ban nhỏ đang thao thức cựa mình, thôi thúc tôi cầm bút”.

Một trong những tiểu thuyết đầu tiên về chiến dịch Điện Biên Phủ là Người người lớp lớp của nhà văn Trần Dần. Bản hùng ca Điện Biên còn được viết trong tác phẩm Hoa ban đỏ (nhà văn Hữu Mai, từng được chuyển thể thành bộ phim điện ảnh cùng tên vào năm 1994). Trong số tác phẩm để lại cho đời của cố nhà văn Hồ Phương, còn có Lá cờ chuẩn đỏ thắm viết về những người lính lẫn dân công, nghĩa tình đồng bào trong chiến dịch. Hình ảnh người lính Điện Biên kiên cường, nhân hậu còn được nhà văn Hữu Mai khắc họa trong tập truyện ngắn Người thợ chữa đồng hồ tại Đường hầm số 1.

Trong bộ 6 tựa sách về Điện Biên Phủ Nhà xuất bản Trẻ phát hành dịp này có Bốn năm sau và những trang viết về Điện Biên (do tác giả Nguyễn Huy Thắng - con trai nhà văn Nguyễn Huy Tưởng - biên soạn và chú dẫn). Nguyễn Huy Tưởng là người dẫn đoàn nhà văn đầu tiên lên Điện Biên Phủ sau chiến dịch và cùng các chiến sĩ tham gia lao động, xây dựng mảnh đất Tây Bắc lịch sử này. Tiểu thuyết Bốn năm sau được nhà văn thai nghén trong những ngày gian khó ấy. Tác phẩm về công cuộc tái thiết Điện Biên của các chiến sĩ sư đoàn 316 sau ngày giải phóng. Phần sau của sách còn có những trang nhật ký và thư gửi từ Điện Biên của nhà văn Nguyễn Huy Tưởng. Ông đã từng viết giữa chiến trường xưa: “Cuộc sống cứ đi và bao giờ cũng thắng…”.

Sự đa dạng của thể loại, tư liệu (trong và ngoài nước) cũng như sự khác biệt trong cách tiếp cận đề tài/góc nhìn thế hệ đã góp phần làm đầy bức tranh về chiến dịch “chấn động địa cầu”. Đó không chỉ là ký ức không quên của thế hệ cha anh đi trước mà còn là tình cảm, yêu thương của nhân dân và những người cầm bút dành cho Điện Biên Phủ hôm nay.

Song Giang