Hiến kế đến Đại hội Đảng: Vì cuộc sống vui, khỏe, có ích của người cao tuổi

Xoay quanh vấn đề này, phóng viên Báo Phụ nữ TPHCM đã có cuộc trao đổi với tiến sĩ Quách Thu Nguyệt - nguyên Giám đốc, Tổng biên tập Nhà xuất bản Trẻ, Chủ tịch Hội đồng quản lý quỹ Hoa Sen, chủ dự án Thư viện số Nguyễn An Ninh chuyên đề Nam Bộ.

Đưa phong trào “bình dân học vụ số” đến từng nhà

Phóng viên: Thưa bà, khoảng cách công nghệ, khoảng cách thế hệ và nhịp độ phát triển kinh tế, xã hội nhanh như hiện nay khiến người lớn tuổi đối mặt với những khó khăn, thách thức nào?

Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt: Ngày nay, già hóa dân số đã và đang là một vấn đề xã hội nan giải ở nhiều quốc gia. Tại Việt Nam cũng sẽ như vậy. Nhiều bậc cha mẹ đã bước sang tuổi xế chiều, lẽ ra phải được nghỉ ngơi, được con cháu chăm sóc, phụng dưỡng, thì ngược lại, họ phải gánh lấy trách nhiệm trông coi nhà cửa, chăm sóc các cháu.

Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt

Thêm nữa, sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, cộng với khoảng cách thế hệ khiến người lớn tuổi không chỉ cô đơn bởi tuổi tác, bệnh tật, cô đơn trong ngôi nhà mình, mà họ còn bị lạc lõng. Họ lúng túng khi không biết cách thao tác với các thiết bị công nghệ, không biết sử dụng các tính năng đa dạng của điện thoại, các ứng dụng như Zalo, Viber, Facebook, khó thích nghi với xã hội giao dịch không tiền mặt. Thậm chí, họ còn đối mặt với những tổn thương, mất mát vì bị lừa đảo bởi kẻ xấu trên không gian mạng.

* Theo bà, để giúp người già không cảm thấy cô đơn và từng bước thích nghi trong thời đại số, cần có những hoạt động như thế nào?

- Hiện nay, Đảng và Nhà nước đã có chủ trương xóa mù tin học, tổ chức các lớp “Bình dân học vụ số” cho mọi công dân, mọi lứa tuổi để không ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là với người cao tuổi. Tuy nhiên, trên thực tế, việc tổ chức các lớp học, thậm chí vận động các đối tượng đi học vẫn còn khó khăn. Trong khi đó, có những tổ chức hoặc nhóm bạn trẻ lại khá năng động, nhanh nhạy với việc triển khai các dự án giúp người lớn tuổi tiếp cận công nghệ. Điển hình như dự án “Công dân số bạc”. Từ những lớp học căn bản đầu tiên tại Thư viện số Nguyễn An Ninh ở đường sách TPHCM, đến nay “Công dân số bạc” đã nhân rộng ra gần 50 lớp, lan tỏa đến các chung cư, khu phố… cho người cao tuổi. Tại các lớp học này, học viên rất siêng năng dưới sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô tuổi con cháu mình.

Theo tôi, cần khen ngợi các sáng kiến này và cần vận động các tổ chức tình nguyện… tổ chức thêm nhiều lớp học đến từng chung cư, phường, xã, để phong trào “Bình dân học vụ số” đến với từng nhà, từng khu phố. Ngoài ra, bản thân người cao tuổi cũng cần thay đổi nhận thức về bản thân. Họ phải ý thức được rằng, thời gian không làm cho họ già đi, không làm cho quỹ thời gian của họ ngắn lại, mà chính cách sống thụ động, già cỗi khiến họ ngày càng già đi, càng cô đơn, lạc lõng trong cuộc sống này.

Các tổ chức người cao tuổi cần thay đổi mô thức sinh hoạt

* Hiện nay có mô hình viện dưỡng lão bán trú với nhiều hoạt động giúp người cao tuổi bớt cô đơn khi con cháu đi làm, đi học. Theo bà, đây có phải là một giải pháp hay?

- Viện dưỡng lão bán trú đang được gợi ý là một mô hình rất cần thiết cho các gia đình ở đô thị, bởi người lớn tuổi cần được chăm sóc cả về vật chất lẫn tinh thần. Tại đây, họ được cung cấp chế độ dinh dưỡng, rèn luyện, chăm sóc sức khỏe; được quan tâm đến nhu cầu tinh thần, thư giãn trong không gian xanh, làm những điều mình ước mơ mà thời còn trẻ chưa thực hiện được thông qua các hoạt động hội họa, may thêu đan, thể thao, âm nhạc và học cách để thích nghi với xã hội công nghệ số... Những hoạt động này sẽ giúp họ quên đi tuổi tác, vui sống lại với tuổi thanh xuân thuở nào.

Tuy nhiên, mô hình viện dưỡng lão bán trú chỉ phù hợp với những người có điều kiện tài chính. Những người không đủ điều kiện hiện đang chiếm số đông, rất cần đến vai trò của cộng đồng. Cộng đồng dân cư ở các phường xã, khu phố cần đứng ra tổ chức các nhà sinh hoạt, thường xuyên tổ chức các hoạt động, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người cao tuổi. Đây cũng là mô hình phát triển bền vững mà người Nhật đã áp dụng.

Theo tôi, cần thay đổi mô thức sinh hoạt của các tổ chức như hội người cao tuổi, hội hưu trí gắn với nghề nghiệp, thậm chí cả sinh hoạt chi bộ khu phố của cán bộ hưu trí. Theo đó, cần có những sinh hoạt cộng đồng đáp ứng nhu cầu thiết thân hằng ngày, như: theo dõi tình trạng sức khỏe, tổ chức các buổi chia sẻ, học hỏi kinh nghiệm hay của các thành viên thông qua các buổi cà phê sáng hay trà chiều, sinh hoạt văn nghệ, thể thao, du lịch, cùng nhau chăm sóc môi trường sống, tạo cảnh quan môi trường sạch, xanh, trong lành ở khu phố nơi họ đang sống...

Lớp học công nghệ cho người lớn tuổi của dự án “Công dân số bạc”

* Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội Đại biểu Đảng bộ TPHCM nhiệm kỳ 2025-2030 rất quan tâm đến việc thực hiện chính sách bảo hiểm y tế (BHYT) cho người từ đủ 65 tuổi trở lên. Theo bà, ngoài chính sách BHYT, cần có chính sách gì để người cao tuổi được chăm sóc tốt hơn về mặt sức khỏe thể chất lẫn tinh thần?

- Hiện nay, tuổi thọ bình quân của người Việt vào khoảng 75-78 tuổi. Điều quan trọng là phải làm sao để người cao tuổi không chỉ sống thọ mà phải sống vui, sống khỏe, sống có ích. Việc cấp thẻ BHYT cho người từ đủ 65 tuổi trở lên trong cả nước là hết sức cần thiết, thể hiện tính nhân văn của Nhà nước. Nhưng cần có chính sách khám sức khỏe tổng quát định kỳ hằng năm, tiêm ngừa vắc xin các bệnh thường gặp, tầm soát ung thư, chăm sóc đời sống vật chất, tinh thần cho người cao tuổi thông qua các mô hình: viện dưỡng lão bán trú, viện dưỡng lão hạnh phúc, các nhà sinh hoạt cộng đồng cho người cao tuổi... Với những người cao tuổi có sức khỏe tốt, muốn tiếp tục cống hiến phục vụ cộng đồng, nên có những mô hình sinh hoạt lao động phù hợp năng lực và điều kiện cá nhân của họ. Chính điều này sẽ giúp giảm thiểu gánh nặng tuổi già không chỉ cho gia đình mà cả xã hội.

* Xin cảm ơn bà.

Nhã Chân (thực hiện)