Giao dịch không tiền mặt tại Việt Nam tiệm cận Ấn Độ, Thái Lan

Ông Nguyễn Hưng Nguyên, Phó tổng giám đốc Công ty cổ phần Thanh toán Quốc gia Việt Nam (NAPAS) – thông tin, kinh tế số Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, trong đó thương mại điện tử đóng góp hơn 60%.

Năm 2024, quy mô thương mại điện tử đạt 36 tỉ USD và dự kiến tăng lên 57 tỉ USD vào năm 2025. Trong đó, riêng lĩnh vực thương mại điện tử B2C (bán lẻ trực tuyến) đã đạt 22 tỉ USD, với 90% giao dịch được thanh toán bằng các phương thức điện tử như QR code hoặc ví điện tử.

Trong quý I/2025 năm nay, người dân Việt Nam đã thực hiện 5,5 tỉ giao dịch không dùng tiền mặt. Đáng chú ý, có 4,5 tỉ giao dịch được thực hiện trên kênh số với tổng giá trị lên tới 40 triệu tỉ đồng. Theo ông Nguyên, đây là con số cực kỳ ấn tượng, cho thấy giao dịch bình quân đầu người của Việt Nam đang tiệm cận với Thái Lan, Ấn Độ và chỉ còn cách Trung Quốc một khoảng nhỏ.

Thanh toán không tiền mặt tại Việt Nam bùng nổ nhờ hệ thống giao thông công cộng dùng thẻ mở (open-loop) ngày càng phổ biến. Trong ảnh là khách hàng đang sử dụng dịch vụ tại tuyến Metro số 1 - TPHCM. Ảnh: Thanh Hoa

Ông Sa

Bà Lê Hoàng Oanh - Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) - cho biết, kinh tế số tại Việt Nam đóng góp 18,7% vào GDP. Việt Nam cũng là một trong những nước dẫn đầu về tăng trưởng thương mại điện tử, với mức tăng trưởng trung bình 16-30%/năm. Nhờ đó, hệ thống phân phối hiện đại được cải thiện, thúc đẩy tiêu dùng nội địa và tạo ra nhiều mô hình kinh doanh mới.

Tuy nhiên, để kinh tế số phát triển bền vững, thanh toán số và thương mại điện tử cần song hành. Hiện nay, 77,5% người dùng thương mại điện tử vẫn chọn thanh toán tiền mặt khi nhận hàng (COD) do thói quen sử dụng tiền mặt. Ngoài ra, có một số thách thức khác bao gồm tội phạm công nghệ cao và gian lận thanh toán điện tử; hàng giả, hàng kém chất lượng; hạ tầng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, đặc biệt ở vùng nông thôn.

Để thúc đẩy thanh toán không tiền mặt, bà Lê Hoàng Oanh cho rằng cần hoàn thiện khung pháp lý và chính sách; phát triển hạ tầng công nghệ, đảm bảo an toàn, bảo mật. Cung cấp giải pháp thanh toán số cho tiểu thương chợ truyền thống. “Bộ Công Thương sẽ triển khai các giải pháp hỗ trợ tiểu thương tại chợ truyền thống, thông qua việc giảm chi phí và giúp họ tham gia thương mại điện tử hiệu quả hơn” - Bà Lê Hoàng Oanh khẳng định.

Ông Kim Dea Hong - Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng Shinhan Việt Nam - cho rằng, Việt Nam đang có những chính sách mạnh mẽ như áp dụng sinh trắc học đối với giao dịch chuyển tiền cá nhân và tổ chức, hay yêu cầu doanh nghiệp có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm phải sử dụng hóa đơn điện tử.

Tuy nhiên, ông chia sẻ theo kinh nghiệm của Hàn Quốc, để khuyến khích người dân sử dụng thanh toán không tiền mặt, Chính phủ Hàn Quốc đã triển khai chính sách khấu trừ thuế thu nhập cá nhân khi người dân sử dụng thẻ tín dụng. Điều này có nghĩa là người lao động sẽ được giảm thuế nếu dùng thẻ tín dụng thay vì tiền mặt để mua sắm. Gần đây, chính sách này còn mở rộng sang thẻ ghi nợ và các hình thức thanh toán di động.

Đối với chủ cửa hàng, chính phủ khuyến khích thanh toán không tiền mặt bằng cách ưu tiên hỗ trợ tài chính hoặc ưu đãi thuế cho những cửa hàng có tỷ lệ giao dịch không tiền mặt cao.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đề nghị cần hoàn thiện thể chế, chính sách để khuyến khích các mô hình thanh toán sáng tạo - Ảnh: Quang Định

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh, thanh toán không tiền mặt không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động ngành ngân hàng, mà còn góp phần tăng tính minh bạch trong quản lý tài chính, thúc đẩy thương mại điện tử, dịch vụ công, cải thiện năng suất lao động và giảm thiểu chi phí xã hội.

Ông khẳng định: "Phát triển thương mại điện tử tất yếu phải đi đôi với thanh toán không tiền mặt. Phương thức này không chỉ nhanh chóng, kịp thời – chỉ trong vài giây – mà còn minh bạch hóa dòng tiền, tạo động lực cho kinh tế số phát triển".

Theo thống kê của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024, Việt Nam đã đạt hơn 204,5 triệu tài khoản thanh toán cá nhân và 154,1 triệu thẻ ngân hàng đang lưu hành, với gần 87% người trưởng thành có tài khoản ngân hàng. Thanh toán không tiền mặt hiện đã phổ biến trong mọi lĩnh vực, từ giáo dục (học phí), y tế (viện phí) đến mua sắm tiêu dùng.

Bên cạnh những thành tựu nổi bật trong thúc đẩy thanh toán điện tử và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế số, Phó Thủ tướng cũng thẳng thắn chỉ ra những thách thức còn tồn tại, đặc biệt là an ninh mạng, và bảo vệ dữ liệu cá nhân trước sự gia tăng của tội phạm công nghệ cao ngày càng tinh vi.

Do đó, ông đề nghị cần hoàn thiện thể chế, chính sách để vừa khuyến khích các mô hình thanh toán sáng tạo, vừa đảm bảo quản lý rủi ro, an toàn hệ thống và bảo vệ tài sản người dân.

Thanh Hoa