Công ước Hà Nội - từ cam kết toàn cầu đến dấu ấn Việt Nam trên bản đồ an ninh mạng thế giới

Với chủ đề “Chống tội phạm mạng - Chia sẻ trách nhiệm - Hướng tới tương lai”, sự kiện không chỉ mở ra một chương mới trong hợp tác quốc tế về an ninh mạng, mà còn ghi dấu Việt Nam trên bản đồ những quốc gia kiến tạo trật tự số toàn cầu.

Chủ tịch nước Lương Cường đón Tổng Thư ký Liên Hiệp quốc António Guterres. Ảnh: Thành Long

Không gian mạng - mặt trận mới của an ninh toàn cầu

Thế giới đang bước vào kỷ nguyên mà an ninh mạng trở thành “mặt trận phi truyền thống” khốc liệt không kém chiến trường nào. Theo ước tính của Liên Hiệp Quốc và Ngân hàng Thế giới, tội phạm mạng gây thiệt hại hơn 8.000 tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế toàn cầu. Các vụ tấn công nhằm vào hệ thống tài chính, hạ tầng năng lượng, y tế, giáo dục… ngày càng tinh vi, khiến nhiều quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, trở thành mục tiêu dễ tổn thương.

Không gian mạng vốn được xem là môi trường mở cho tri thức, sáng tạo và giao lưu nay lại tiềm ẩn vô số rủi ro của những “cuộc chiến không tiếng súng”. Chỉ một cú click sai có thể khởi phát khủng hoảng, một lỗ hổng nhỏ trong hệ thống dữ liệu có thể gây ra hậu quả toàn cầu. Trong bối cảnh ấy, không một quốc gia nào, dù phát triển đến đâu, có thể đơn độc ứng phó.

Thực tế ấy đòi hỏi một cơ chế toàn cầu thống nhất, nơi các quốc gia không chỉ chia sẻ thông tin, điều tra, truy tố và dẫn độ tội phạm mạng, mà còn cùng nhau xây dựng năng lực, công nghệ và niềm tin số.

Tổng Thư ký Liên Hiệp quốc António Guterres nhấn mạnh: “Trong không gian mạng, không ai an toàn cho đến khi tất cả đều an toàn. Chỉ một lỗ hổng ở bất cứ đâu cũng có thể đe dọa mọi người ở khắp nơi. Đó là lý do tại sao chúng ta cần một phản ứng mạnh mẽ, tập thể và toàn cầu”.

Từ thực tiễn ấy, Công ước Hà Nội ra đời như một “lá chắn chung” của nhân loại trong thời đại số, đặt nền móng cho một không gian mạng an toàn, minh bạch và nhân văn, nơi lợi ích quốc gia gắn liền với lợi ích toàn cầu.

Từ cam kết đa phương đến khuôn khổ hành động chung

Đại biểu của 100 quốc gia tham dự Lễ mở ký và Hội nghị cấp cao Công ước của Liên Hiệp quốc về chống tội phạm mạng. Ảnh: Thành Long

Sau hơn 4 năm đàm phán tại Liên Hiệp quốc, với hàng trăm phiên họp chính thức và kỹ thuật, văn kiện mang tên Công ước về chống tội phạm mạng được thông qua vào tháng 7/2024, đánh dấu sự đồng thuận hiếm có trong một vấn đề vốn mang tính nhạy cảm và chiến lược.

Sự kiện mở ký tại Hà Nội mang giá trị biểu tượng sâu sắc: từ Thành phố vì hòa bình, toàn thế giới cùng khởi đầu một cam kết chung vì an ninh mạng toàn cầu. Không chỉ là kết quả của hàng trăm phiên họp kỹ thuật, Công ước Hà Nội còn phản ánh khát vọng chung của nhân loại về một trật tự số công bằng và bền vững. Công ước này đặt ra 3 trụ cột hợp tác chính: Phòng ngừa: xây dựng năng lực quốc gia, chia sẻ thông tin, giáo dục nhận thức cộng đồng. Thực thi: điều tra, truy tố và dẫn độ tội phạm mạng trên cơ sở chuẩn mực quốc tế. Hợp tác kỹ thuật: hỗ trợ các quốc gia về công nghệ, dữ liệu, đào tạo nhân lực và tăng cường khả năng ứng phó.

Công ước cũng đặc biệt nhấn mạnh đến nguyên tắc tôn trọng chủ quyền quốc gia, quyền con người và quyền riêng tư trong không gian số - bảo đảm rằng an ninh không được đánh đổi bằng sự xâm phạm quyền công dân. Đây là điểm đồng thuận mà Việt Nam nhiều lần nêu tại các diễn đàn quốc tế, thể hiện cách tiếp cận nhân văn, cân bằng giữa an ninh và phát triển, giữa quyền của Nhà nước và quyền của người dùng.

Việc 100 quốc gia và vùng lãnh thổ cử đoàn cấp cao đến Hà Nội dự lễ mở ký cho thấy sức lan tỏa của tinh thần hợp tác mới - tinh thần mà thế giới đang cần: chia sẻ, trách nhiệm và đồng hành, thay vì nghi ngờ và biệt lập.

Dấu ấn Việt Nam, từ tham gia đến đồng kiến tạo

Chủ tịch nước Lương Cường tại Lễ đón các Trưởng đoàn tham dự Lễ mở ký Công ước Hà Nội. Ảnh: Thành Long

Trong suốt tiến trình đàm phán, Việt Nam luôn là thành viên tích cực và có tiếng nói xây dựng, đóng góp nhiều đề xuất nhằm cân bằng lợi ích giữa các nước phát triển và đang phát triển. Sự nhất quán đó giúp Việt Nam được lựa chọn là quốc gia đăng cai lễ mở ký, một sự kiện mang tầm quốc tế - vừa là vinh dự, vừa là sự ghi nhận uy tín và trách nhiệm của Việt Nam trên trường toàn cầu.

Như lời nhấn mạnh của Chủ tịch nước Lương Cường trong phát biểu tại Lễ mở ký: “Sự kiện này không chỉ đánh dấu sự ra đời của một công cụ pháp lý toàn cầu, mà còn khẳng định sức sống bền bỉ của chủ nghĩa đa phương, nơi các quốc gia vượt qua các khác biệt, sẵn sàng cùng nhau gánh vác trách nhiệm vì lợi ích chung về hòa bình, an ninh, ổn định và phát triển”.

Không chỉ là bên tham gia, Việt Nam còn chủ động định hình nội dung công ước, từ khía cạnh bảo vệ dữ liệu, quản lý không gian mạng đến hợp tác kỹ thuật. Trong nước, các chính sách như Luật An ninh mạng (năm 2018), Nghị định bảo vệ dữ liệu cá nhân (năm 2023) và Chiến lược quốc gia về an ninh mạng đến năm 2030 thể hiện quyết tâm bảo vệ chủ quyền số quốc gia, đồng thời tạo nền tảng cho hợp tác quốc tế.

Từ vị thế “người tham gia”, Việt Nam đang trở thành “người đồng kiến tạo”, góp phần định hình luật chơi chung trong lĩnh vực an ninh mạng - một lĩnh vực có sức ảnh hưởng sâu rộng tới đời sống kinh tế, xã hội và ngoại giao.

Công ước Hà Nội, ở một nghĩa nào đó, là kết tinh của tinh thần Việt Nam: tôn trọng, hợp tác, trách nhiệm và vì con người. Từ Hà Nội - nơi bắt đầu những cam kết vì hòa bình - thế giới lại viết tiếp một chương mới: hòa bình trong không gian số. Và Việt Nam, bằng bản lĩnh và trách nhiệm, đang góp phần kiến tạo chương mới ấy.

Uông Ngọc