Còn lại gì sau cuộc thi văn chương?

Cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ giai đoạn 2022 - 2024 vừa kết thúc nhưng để lại dư âm không mấy êm đẹp. Tác phẩm được trao giải Nhì - truyện ngắn Trăm Ngàn của tác giả Ngô Tú Ngân - nhận nhiều lời chê từ các nhà văn, nhà phê bình.

Cuộc thi không có giải Nhất, 1 trong 2 tác phẩm giải Nhì (giải còn lại thuộc về tác giả Vũ Ngọc Thư, với truyện ngắn Bờ sông lặng sóng) lại bị chê. Đây quả là điều đáng tiếc cho cả tác giả lẫn cuộc thi truyện ngắn - vốn là sân chơi uy tín của những người cầm bút suốt hàng thập kỷ qua.

Truyện ngắn Trăm Ngàn được đăng toàn văn và đọc phát trên báo Văn Nghệ

Cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ từng tôn vinh những cây bút mới/các nhà văn cùng các tác phẩm đặc biệt xuất sắc và ấn tượng: Kẻ sát nhân lương thiện (Lại Văn Long, 1990 - 1991), Thung Lam (Hồ Thị Ngọc Hoài, 2006 - 2007), Mộng thám hoa (Đỗ Tiến Thụy, 2015 - 2017)... Thế nhưng, những năm gần đây, kết quả các cuộc thi văn chương lại ít nhiều gây tranh cãi.

Năm 2020, cuộc thi thơ báo Văn Nghệ (giai đoạn 2019 - 2020) cũng đã để lại nhiều tranh cãi khi Hội đồng chung khảo trao giải B (không có giải A) cho chùm thơ Làm rể, Mẹ tôi chửi kẻ trộm... của tác giả Tòng Văn Hân (Điện Biên). Bài thơ được trao giải bị đánh giá là "giống văn xuôi", "không xứng đáng" với một cuộc thi thơ trên tờ báo văn chương của Hội Nhà văn Việt Nam.

Dù là truyện ngắn hay thơ thì một tác phẩm văn chương hay - dở cũng tùy theo cảm nhận của từng cá nhân. Hội đồng giám khảo có thể đánh giá cao, nhưng bạn đọc, các nhà văn có thể có góc nhìn khác. Và ngược lại. Mọi cảm nhận đều là của riêng mỗi người và những nhánh rẽ trong suy nghĩ, phân tích, cách nhìn nhận khác nhau về một tác phẩm cũng là điều bình thường.

Tên tuổi nhà văn Lại Văn Long vụt sáng sau khi truyện ngắn Kẻ sát nhân lương thiện được trao giải vào năm 1991

Tuy nhiên, vẫn có những điều thuộc về "hệ giá trị chung". Tư tưởng lớn làm nên tầm vóc lớn, thông điệp sâu sắc sẽ chạm đến trái tim người đọc, phong cách viết ấn tượng sẽ tạo ra sự khác biệt... Khi đó, tác phẩm tất yếu sẽ nhận được sự đồng thuận, tán thành và hài lòng của số đông.

Và một khi tác phẩm chứa đựng những giá trị to tát ấy thì sẽ luôn đủ sức trở thành những tác phẩm văn chương thật sự hay, ấn tượng, nổi bật và đáng nhớ.

Văn chương trong thời đại số vốn đã bị lép vế hơn rất nhiều so với các lĩnh vực nghệ thuật và các sản phẩm nghe nhìn khác. Những cuộc thi/giải thưởng là sân chơi khích lệ cho những người cầm bút.

Những lùm xùm sau một cuộc thi/giải thưởng văn chương luôn là điều rất đáng tiếc. Sau nhiều năm tháng nhìn lại, mấy ai còn nhớ các tác phẩm được trao giải, nhưng nếu có lùm xùm, tranh cãi lại là dấu ấn khó phai...

Lục Giang