Chuyển đổi số đưa ngư dân ra khơi an toàn, bền vững

Cán bộ Ban Quản lý cảng cá Lạch Vạn, tỉnh Nghệ An hỗ trợ ngư dân cài đặt, sử dụng phần mềm eCDT

Tiện lợi, yên tâm hơn

Kiểm tra lại chi tiết chủng loại và lượng thủy sản trên hệ thống điện tử truy xuất nguồn gốc thủy sản khai thác được (eCDT), ngư dân Trần Văn Hùng - 42 tuổi, ở xã Diễn Châu, tỉnh Nghệ An - cho biết, sau vài lần đầu lúng túng, giờ đây, anh đã thao tác thuần thục trên điện thoại để khai báo thông tin xuất nhập cảng, sản lượng mỗi chuyến đi biển vào hệ thống eCDT.

Ghi nhật ký thủy sản khai thác là yêu cầu bắt buộc đối với ngư dân trong mỗi chuyến ra khơi. Tuy nhiên, do lo đánh bắt, họ dễ quên những thông tin quan trọng như thời gian, địa điểm thả lưới, thu lưới. Ngoài ra, việc ghi nhật ký trên giấy cũng bất tiện do thuyền cá ẩm ướt, gió mạnh. “Việc khai báo trên điện thoại thuận tiện và tiết kiệm được thời gian hơn rất nhiều so với ghi chép trên giấy” - anh Hùng nói.

Giữa khung cảnh nhộn nhịp của tàu thuyền cập bến, hình ảnh ngư dân cầm điện thoại thông minh truy xuất nguồn gốc các loại thủy sản đánh bắt được sau chuyến vươn khơi ngày càng trở nên quen thuộc ở các cảng cá của tỉnh Nghệ An.

Hơn 30 năm mưu sinh bằng nghề biển, anh Phạm Văn Công - 50 tuổi, ở xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An - nhận xét, thủ tục xuất và cập cảng dựa vào phần mềm eCDT giúp ngư dân tiết kiệm thời gian hơn trước rất nhiều. Tuy vậy, vẫn còn một số bất tiện trong việc cập nhật sản lượng khai thác do hệ thống eCDT lệ thuộc vào mạng internet. Ngư dân vẫn phải về gần cảng mới nhập được số liệu sản lượng vào ứng dụng được.

Theo anh Công, phần lớn ngư dân lớn tuổi, nhưng để bám nghề, họ buộc phải tích cực cập nhật kiến thức, làm quen với công nghệ hiện đại. 3 năm trước, anh Công đã mạnh dạn đầu tư máy dò ngang sonar cho con tàu 700 mã lực chuyên đánh bắt xa bờ, nhằm kiểm soát được vùng nước xung quanh tàu và phát hiện những đàn cá ở xa thay vì mò mẫm tìm luồng cá.

Đặc biệt, nhờ có thiết bị giám sát hành trình, tín hiệu của tàu được cập nhật 24/24 giờ, ngư dân trên thuyền không còn lo mất tín hiệu liên lạc với gia đình trong mùa mưa bão. Trong trường hợp thời tiết không thuận lợi hay tàu gặp nạn trên biển, thiết bị định vị sẽ nhanh chóng phát tín hiệu để lực lượng cứu nạn đến hỗ trợ. “Vợ con ở nhà chỉ cần mở điện thoại xem định vị là biết tàu đang ở đâu, có an toàn hay không” - anh Công nói.

Ông Phan Tiến Chương - Giám đốc Ban Quản lý các cảng cá Nghệ An - cho biết, từ đầu năm 2024 đến nay, ban đã cấp gần 1.000 tài khoản eCDT cho các tàu cá dài trên 15m, thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn sử dụng phần mềm ở các cảng cá.

Tại các cảng cá lớn như Lạch Quèn, Lạch Vạn, Lạch Cờn, ngoài bố trí người hướng dẫn ngư dân cài đặt phần mềm, kích hoạt tài khoản, cán bộ cảng còn lên tàu trực tiếp giúp ngư dân thao tác trên phần mềm, xử lý lỗi, trục trặc thiết bị. Hiện mô hình nhật ký khai thác thủy sản điện tử đã được thử nghiệm trên 12 tàu đánh cá.

“Trước đây, khi cập cảng, ngư dân thường mất 30 phút để làm các thủ tục thì nay chỉ mất vài phút thao tác trên điện thoại. Nhờ đó, cán bộ ban quản lý các cảng cá cũng đỡ vất vả hơn, nhất là những lúc tàu cá vào cảng đông” - ông nói.

Không có mạng internet, ngư dân Trần Văn Hùng phải về tới bến cảng mới khai báo được lượng cá đã đánh bắt lên phần mềm eCDT

Vẫn còn nhiều thách thức

Phần mềm eCDT do Cục Thủy sản và Kiểm ngư triển khai, áp dụng cho các chi cục thủy sản, ban quản lý cảng cá, bộ đội biên phòng, các công ty chế biến xuất khẩu, các vựa cá và ngư dân.

Ngoài việc giúp ngư dân bớt làm những việc thủ công như ghi chép, trình nộp giấy tờ, dữ liệu từ phần mềm eCDT còn giúp cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát được hành trình khai thác, sản lượng, chủng loại thủy sản, hạn chế gian lận, khai thác bất hợp pháp. Việc số hóa và lưu trữ có hệ thống toàn bộ hoạt động từ xuất bến, đánh bắt, cập cảng đến tiêu thụ sẽ tạo ra một chuỗi giá trị minh bạch, nâng cao uy tín và giá trị sản phẩm biển Việt Nam.

Phần mềm eCDT đã cho thấy rõ những hiệu quả tích cực nhưng quá trình thực hiện vẫn chưa hoàn toàn suôn sẻ. Theo ông Phan Tiến Chương, nhiều ngư dân lớn tuổi vẫn quen “nói miệng, ghi tay”, chưa quen thao tác trên điện thoại thông minh. Việc khai báo sản lượng thủy sản của ngư dân còn bị gián đoạn do sóng yếu hoặc mất kết nối internet khi tàu xa bờ. Chức năng ghi nhật ký khai thác điện tử tích hợp trên phần mềm eCDT cũng chưa thể sử dụng được khi trên biển không có internet.

“Ứng dụng eCDT cần có internet, nhưng trên biển hầu như không có sóng wifi nên ngư dân vẫn phải về gần tới cảng cá mới nhập dữ liệu được. Một số bến cá nhỏ lẻ cũng chưa triển khai phần mềm eCDT nên khi tàu từ ngoài khơi vào đây bán cá thì không cập nhật dữ liệu theo quy định được. Do đó, cần phủ sóng wifi, sóng 3G, 4G, 5G đồng bộ để eCDT phát huy hiệu quả” - ông Phan Tiến Chương góp ý.

Nhiều ngư dân tỉnh Hà Tĩnh cũng đang từng bước tiếp cận, làm quen với hình thức khai báo điện tử trên phần mềm eCDT. Ông Thân Quốc Tế - Phó giám đốc Ban Quản lý các cảng cá và khu neo đậu tàu cá Hà Tĩnh - cho biết, để đưa hệ thống truy xuất nguồn gốc thủy sản điện tử vào hoạt động đồng bộ, ban quản lý đã tổ chức tập huấn, hướng dẫn ngư dân các thao tác khai báo tàu cá ra vào cảng, xuất nhập bến, sản lượng, tạo hồ sơ đề nghị cấp các loại giấy xác nhận cần thiết.

Đến nay, gần 70% tàu cá cập các cảng cá chỉ định ở Hà Tĩnh đã khai báo qua hệ thống này. “Dù bắt buộc khai báo nhưng vẫn chưa có chế tài xử phạt nếu chủ tàu không khai báo điện tử. Phần mềm eCDT vẫn còn một số hạn chế nên ngư dân và các cơ quan quản lý vẫn chưa thể bỏ các thủ tục trên giấy” - ông nói.

Ông Nguyễn Hữu Toàn - Trưởng phòng Quản lý khai thác thủy sản, Chi cục Thủy sản tỉnh Hà Tĩnh - cho biết, ngư dân trong tỉnh vẫn chủ yếu đánh bắt thủy hải sản theo hướng dùng sức người là chính. Chi cục chú trọng việc hỗ trợ ngư dân chuyển đổi số, như hướng dẫn sử dụng phần mềm eCDT, hỗ trợ ngư dân lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, mở các lớp đào tạo miễn phí thuyền trưởng, máy trưởng. Ông nói: “Trở ngại lớn là ngư dân không có vốn để đầu tư trang thiết bị đánh cá hiện đại”.

Phan Ngọc