Bộ GD-ĐT: Không bãi bỏ kiểm định bắt buộc đối với chương trình đại học

Thí sinh làm thủ tục dự thi kỳ thi THPT Quốc gia 2025 - Ảnh: Bảo Khang

Tại họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 7/2025, trước câu hỏi của báo chí về thông tin cho rằng Dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) đề xuất bỏ cơ chế kiểm định bắt buộc đối với chương trình đào tạo đại học – trừ một số ngành đặc thù như sư phạm, y dược, pháp luật – ông Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD-ĐT, đã làm rõ: "Dự thảo không loại bỏ kiểm định bắt buộc, mà xác lập lại phạm vi áp dụng theo hướng linh hoạt, có kiểm soát, phù hợp với thông lệ quốc tế và ưu tiên lợi ích công cộng."

Hiện bộ đang tập trung sửa đổi đồng thời ba đạo luật gồm: Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp. Trong đó, Luật Giáo dục đại học sửa đổi có Chương 6 (từ Điều 32 đến 36) quy định rõ về quản lý nhà nước trong bảo đảm và kiểm định chất lượng.

Theo ông Huỳnh Văn Chương, kiểm định vẫn là yêu cầu bắt buộc đối với các cơ sở giáo dục đại học và các chương trình thuộc lĩnh vực đào tạo giáo viên, sức khỏe và pháp luật. Bên cạnh đó, các chương trình thuộc các ngành, lĩnh vực khác cũng có thể nằm trong danh mục kiểm định bắt buộc theo quy định của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT, căn cứ trên mức độ rủi ro và yêu cầu thực tiễn.

Việc điều chỉnh danh mục này được thực hiện theo nguyên tắc: tiếp cận rủi ro, ưu tiên lợi ích công cộng, tiết kiệm nguồn lực xã hội nhưng vẫn bảo đảm chất lượng đào tạo. Cách tiếp cận này cũng tương thích với các mô hình quản trị chất lượng giáo dục đại học của châu Âu, Mỹ và nhiều quốc gia khác, nơi các chương trình đào tạo được đánh giá theo mức độ ưu tiên, không áp dụng cào bằng hay hình thức.

Một điểm mới quan trọng của dự thảo Luật là làm rõ phân cấp, phân quyền trong hoạt động kiểm định và bảo đảm chất lượng. Theo đó, Chính phủ, Bộ GD-ĐT, các cơ sở giáo dục đại học sẽ có vai trò, trách nhiệm và quyền hạn cụ thể, trên nguyên tắc tự chủ có trách nhiệm – giải trình minh bạch – và nhà nước thực hiện kiểm tra, giám sát.

"Bộ GD-ĐT có đủ năng lực và hệ thống để giám sát việc thực hiện kiểm định, từ kiểm tra, thanh tra, yêu cầu giải trình, đến phản hồi từ các bên liên quan. Đây là cơ sở để bộ điều chỉnh chính sách một cách linh hoạt nhưng có kiểm soát", ông Chương nhấn mạnh.

Ông Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng, Bộ GD-ĐT, trả lời câu hỏi của phóng viên về đề xuất liên quan đến kiểm định chương trình đại học trong dự thảo Luật Giáo dục đại học - Ảnh: Nhật Bắc

Trên thực tế, hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục thời gian qua đã được tăng cường cả về thể chế và thực thi. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng hình thức, sao chép trong báo cáo tự đánh giá, hoặc chưa có cơ chế thẩm định hiệu quả báo cáo của các tổ chức kiểm định.

Trước thực tế đó, Bộ GD-ĐT dự kiến sẽ ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) như một công cụ hỗ trợ quá trình đánh giá, thẩm định báo cáo tự đánh giá và báo cáo kiểm định của các trường đại học.

Các chức năng chính mà AI có thể thực hiện gồm: Rà soát định tính và định lượng nội dung báo cáo kiểm định; Phát hiện nội dung sao chép, bất thường, hình thức; So sánh, đối sánh minh chứng giữa báo cáo và chuẩn kiểm định; Đưa ra cảnh báo sớm đối với các rủi ro gian lận hoặc chất lượng thấp.

Hiện Bộ GD-ĐT đã ban hành Thông tư số 13/2023/TT-BGDĐT quy định việc giám sát và xử lý vi phạm hành chính trong kiểm định giáo dục. Tuy nhiên, để việc thẩm định báo cáo kiểm định bằng công cụ số được thực hiện chính thức, cần thiết phải quy định trong Luật – điều mà dự thảo lần này hướng tới.

Một nội dung đáng chú ý khác là dự thảo luật lần này đã đưa vào quy định cụ thể về bảo đảm chất lượng bên trong (Internal Quality Assurance – IQA), bắt buộc đối với tất cả các cơ sở giáo dục đại học. Đây là hệ thống các hoạt động tự đánh giá, cải tiến chất lượng do chính nhà trường xây dựng và thực hiện, phù hợp với nguyên tắc tự chủ đại học.

Xuân Phú