Vi phạm bản quyền sân khấu: Câu chuyện chưa hồi kết

Một đoạn trong minishow của NSƯT Bảo Quốc với sự tham gia diễn xuất của NSND Lệ Thuỷ bị YouTuber đăng tải lên YouTube

Mới đây, nghệ sĩ Gia Bảo tố một YouTuber vi phạm bản quyền khi tự ý đăng tải một phần nội dung trích đoạn trong minishow của NSƯT Bảo Quốc. Sau những tranh cãi, YouTuber đã gỡ đoạn clip khỏi kênh của mình. Ở lần này có thể vụ việc không quá nghiêm trọng do phần ghi hình sân khấu của nghệ sĩ chỉ khoảng 1 phút. Tuy nhiên, việc vở diễn, đêm diễn bị lén lút ghi hình, đưa lên trang YouTube cá nhân từ lâu đã không còn là chuyện cá biệt ở sân khấu.

Cách đây không lâu, đoàn Huỳnh Long diễn tuồng Hoàn Châu cách cách. Trước khi khai màn, đoàn liên tục phát loa thông báo, yêu cầu khán giả, YouTuber không ghi hình, không livestream trên mạng xã hội. Nhưng thông báo này là vô nghĩa. Rất nhiều khán giả đã lén livestream trực tiếp tại sân khấu. 

Sau đêm diễn, một loạt kênh YouTube đăng lại các đoạn trích trong vở trên. Chúng cũng xuất hiện trên TikTok. Lương Sơn Bá - Chúc Anh Đài của sân khấu Chí Linh - Vân Hà, Nàng Xê Đa của sân khấu Đại Việt… cũng không nằm ngoài thực trạng trên.

Điện thoại thông minh, sự phát triển của mạng xã hội, phương thức phát hành dễ dàng… ngày càng khiến tình trạng vi phạm bản quyền trở nên nghiêm trọng với các sân khấu. 

Vở Hoàn Châu cách cách của đoàn Huỳnh Long bị nhiều kênh đăng tải, chia sẻ lên các nền tảng mạng xã hội

Thông thường, ở mỗi buổi diễn sẽ có người được phân công nhiệm vụ quản lý vấn đề này. Khi phát hiện khán giả không thực hiện đúng quy định, họ sẽ nhắc nhở, yêu cầu xoá video, hoặc ngắt livestream. Tuy nhiên, phương thức này cũng không hiệu quả triệt để. 

Nghệ sĩ Chí Linh cho biết khi phát hiện các đoạn trích được đăng tải lên YouTube, mạng xã hội, anh thường trực tiếp liên hệ với chủ nhân các kênh để nhờ gỡ bỏ. Dẫu biết việc làm thủ công này hiệu quả không đến đâu, nhưng đây là cách duy nhất anh có thể bảo vệ tác phẩm của mình.

Nghệ sĩ Chí Linh phân tích: “Với âm nhạc, sau khi ca sĩ phát hành MV, YouTube sẽ có cơ chế quét bản quyền khi có xảy ra sai phạm. Tuy nhiên, với vở diễn sân khấu thì không như thế. Chúng tôi không thể chia sẻ sản phẩm trước để YouTube xác nhận bản quyền, từ đó quét sai phạm được. Đây là vấn đề gây đau đầu không chỉ cho đơn vị chúng tôi mà rất nhiều sân khấu khác nhưng không thể giải quyết được”.

Nghệ sĩ Chí Linh cho biết vì nhiều lý do mà vấn đề vi phạm bản quyền sân khấu cứ diễn ra liên tục, không thể giải quyết triệt để

Trong khi đó, nghệ sĩ Bình Tinh cho biết đoàn chị có đội ngũ để truy quét bản quyền trên YouTube, nhưng cũng không thể thực hiện rốt ráo. Ngoài điểm khó như trên, chị cho biết việc truy quét tận cùng, hoặc làm đến nơi đến chốn đôi khi lại gây ra những ồn ào mà bản thân nghệ sĩ không hề mong muốn, dẫn đến những ý kiến trái chiều không hay. 

Dẫu hiện đã có luật định để xử lý về vi phạm bản quyền, nhưng nhiều năm qua hầu như không có sự vụ nào của sân khấu được mang ra phân xử đến nơi đến chốn. Phần lớn nghệ sĩ đều ngại va chạm với luật pháp vì tốn thời gian, công sức. Vì thế, các vụ vi phạm tác quyền xảy ra liên tục, đến mức nhiều người xem đó là chuyện bình thường, thậm chí người đi đòi quyền lợi mới là phía có lỗi vì "gây chuyện", "làm quá"...

Giới luật sư từng nhiều lần cho rằng quy trình xử lý vi phạm bản quyền tại Việt Nam vẫn còn những tồn tại nhất định, tốn nhiều thời gian, mức xử phạt còn nhẹ. Những hạn chế này cộng với ý chí chủ quan của con người, như đề cập bên trên khiến vấn đề vi phạm vẫn là câu chuyện gây nhức nhối. Lẽ nào, trước cái khó, lại phải bó tay, để cho cái sai tiếp tục tồn tại, tiếp diễn? Động thái quyết liệt, thẳng thắn hơn là điều cần để căn bệnh trầm kha này được chữa trị. 

Trung Sơn