TPHCM chuẩn bị “nhanh nhất lịch sử” cho tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ

Mới đây UBND TPHCM đã ban hành Quyết định chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời chấp thuận nhà đầu tư metro Bến Thành - Cần Giờ.

Theo đó, nhà đầu tư là Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển đường sắt cao tốc Vinspeed (công ty thuộc Vingroup).

Chưa đầy hai tháng sau khi các sở, ngành của TPHCM bắt tay vào hoàn thiện hồ sơ, dự án Metro Bến Thành - Cần Giờ đã sẵn sàng khởi công ngày 19/12 tới. Tốc độ chuẩn bị nhanh chưa từng có này đang được xem như một “kỳ tích” trong lịch sử phát triển đường sắt đô thị Việt Nam, mở màn cho chiến lược giao thông xanh, hiện đại và đầy táo bạo mà thành phố đang theo đuổi.

Công trường tại ga Tân Mỹ (phường Tân Mỹ) đã tập kết máy móc để chuẩn bị khởi công - Ảnh: Nguyễn Văn

Tại kỳ họp thứ 6 HĐND TPHCM khóa X ngày 10/12, ông Trần Quang Lâm - Giám đốc Sở Xây dựng, nhấn mạnh thành phố đã chuẩn bị “rất kỹ, rất bài bản” cho chiến lược phát triển giao thông, đặc biệt là hệ thống đường sắt đô thị, được xem là trục xương sống trong mạng lưới giao thông công cộng tương lai.

Theo ông Lâm, từ khi Nghị quyết 188 của Quốc hội được ban hành, TPHCM đã mạnh dạn áp dụng cơ chế rút gọn, rút ngắn tối đa các bước trong đầu tư metro. Điển hình nhất là tuyến Bến Thành - Cần Giờ, khi chỉ trong 2 tháng, các sở ngành đã hoàn tất toàn bộ điều kiện trình UBND TP thông qua chủ trương đầu tư, nhanh nhất trong lịch sử metro Việt Nam.

Từ ý tưởng, đề xuất đến khi Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư, toàn bộ quá trình diễn ra trong chưa đầy 1 năm. Đây là tốc độ mà trước đây khó ai có thể hình dung với một dự án hạ tầng khổng lồ, phức tạp, trải dài từ trung tâm thành phố đến vùng biển Cần Giờ.

Ngày 19/12, loạt dự án trọng điểm của TPHCM sẽ đồng loạt khởi công, trong đó Metro Bến Thành - Cần Giờ được xem là điểm nhấn lớn nhất.

Ngay sau khi hoàn tất thủ tục, nhà đầu tư đã triển khai lực lượng, tập trung máy móc tại các vị trí thi công ưu tiên. Trong đó, ga Tân Mỹ - một trong những nhà ga chiến lược của tuyến metro đang được chuẩn bị mặt bằng, lắp đặt rào chắn, huy động thiết bị khoan, máy ép cọc và các tổ đội kỹ thuật để sẵn sàng cho ngày khởi công. Tốc độ vào công trường sớm thể hiện quyết tâm cao của thành phố và nhà đầu tư trong việc hiện thực hóa tuyến metro có ý nghĩa đặc biệt cho không gian phát triển mới ở phía Nam, kết nối trực tiếp trung tâm với Cần Giờ.

Khu đô thị lấn biển Cần Giờ là điểm cuối của tuyến metro - Ảnh: Nguyễn Văn

Metro là phương tiện công cộng xanh, sạch và bền vững, đóng vai trò quan trọng trong việc giảm ùn tắc, hạn chế ô nhiễm không khí và tạo động lực phát triển đô thị theo trục giao thông nên TPHCM đã đặt mục tiếu lớn cho giai đoạn tới. Giai đoạn 2025 - 2030 sẽ hoàn thành khoảng 180km metro, đến năm 2035 có thêm 300 km nữa sẽ được đưa vào vận hành.

Sau Metro Bến Thành - Cần Giờ, metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) sẽ khởi công vào ngày 15/1/2026.

Quy mô lớn, tốc độ nhanh và sự quyết liệt trong chỉ đạo cho thấy TPHCM đang hướng đến một bước ngoặt lịch sử trong phát triển hạ tầng giao thông công cộng.

Tiến sĩ Võ Kim Cương - chuyên gia quy hoạch đô thị (nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM), đánh giá cao sự chuẩn bị của TPHCM trong kế hoạch xây dựng tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ.

Ông cho rằng, việc dự án có yếu tố tư nhân tham gia quyết định là một lợi thế lớn, bởi thời gian ra quyết định và triển khai thường nhanh hơn so với đầu tư công. “Với các công trình công cộng do Nhà nước đầu tư, quy trình thẩm định phải qua rất nhiều bước mới có thể phê duyệt. Còn tư nhân, nếu đã có hệ thống kỹ thuật, giải pháp đảm bảo, chủ doanh nghiệp có thể đưa ra quyết định nhanh hơn. Đây chính là ưu thế giúp họ rút ngắn tiến độ,” ông phân tích.

Tuy nhiên, tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ vẫn liên quan đến nhiều yếu tố công cộng, điển hình như đánh giá tác động môi trường. Vì vậy, cơ quan môi trường phải đảm bảo thẩm định chặt chẽ nhưng đồng thời tăng tốc xử lý khi có chỉ đạo, tạo điều kiện để dự án được quyết định sớm.

Ông cũng chỉ ra sự khác biệt trong cách đánh giá hiệu quả đầu tư giữa khu vực công và tư nhân. Với đầu tư công, hiệu quả thường được tính bằng chi phí và số lượng hành khách sử dụng tuyến metro. Trong khi đó, tư nhân có thể áp dụng cách tính khác, linh hoạt hơn và phù hợp với mô hình kinh doanh của họ. Đây cũng là cơ sở để khuyến khích kinh tế tư nhân tham gia phát triển mạng lưới giao thông đô thị, bởi họ không chỉ thuận lợi về cơ chế ra quyết định mà còn có khả năng huy động nguồn lực tài chính mạnh mẽ.

Tiến sĩ Võ Kim Cương góp ý, khi thực hiện tuyến metro Bến Thành - Cần Giờ, TPHCM cần song song triển khai chủ trương phát triển TOD (phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng) tại hai đầu mối quan trọng là ga Bến Thành và ga Cần Giờ. Đoạn giữa tuyến không nên phát triển TOD để đảm bảo bảo vệ hệ sinh thái rừng nguyên sinh đặc hữu của Cần Giờ.

Tứ Quý