Tiêu chuẩn khí thải ô tô: Thách thức cần thiết cho tương lai xanh của Việt Nam

Bài viết dưới đây sẽ phân tích vì sao tiêu chuẩn CAFC là yêu cầu cấp thiết và phải ban hành càng sớm càng tốt. Ngay cả thời hạn dự kiến bắt đầu hiệu lực vào năm 2030 cũng được cho là quá muộn so với thế giới, đồng thời cung cấp các giải pháp then chốt giúp Việt Nam không bị thế giới bỏ lại với khoảng cách quá xa trong tiến trình hiện thực hóa mục tiêu cam kết Net Zero 2050.

Việc ban hành tiêu chuẩn CAFC là yêu cầu cấp thiết

Ô nhiễm môi trường nói chung, ô nhiễm không khí nói riêng, đang là vấn đề báo động ở nhiều nơi, đặc biệt là những đô thị lớn như TP Hà Nội, TPHCM. Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, xu hướng nóng lên trên toàn cầu cũng là một vấn đề nhức nhối, không chỉ riêng với Việt Nam mà trên toàn thế giới. Theo dự báo, Việt Nam sẽ là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ tình trạng biến đổi khí hậu, xu hướng nóng lên trên toàn cầu.

Dù còn nhiều tranh cãi về mức độ ảnh hưởng của việc tham gia giao thông tới môi trường không khí, không thể phủ nhận rằng đây vẫn là một trong những nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng ô nhiễm. Theo thống kê, ô nhiễm không khí ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân, đồng thời gây tổn thất kinh tế. Đặc biệt, trẻ em và người cao tuổi là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Tiêu chuẩn về hiệu quả nhiên liệu (CAFE - Corporate Average Fuel Economy) không phải là một khái niệm mới mẻ. Việc chúng ta đặt ra một mục tiêu cho năm 2030 không phải là một bước đi đột ngột, mà là một nỗ lực cần thiết để bắt kịp xu hướng chung của thế giới và khu vực, tránh việc Việt Nam trở thành "vùng trũng" của các công nghệ ô tô cũ, tiêu tốn nhiên liệu và gây ô nhiễm.

CAFC của Việt Nam dự kiến áp dụng vẫn cao hơn nhiều so với các nước trên thế giới và khu vực

Con số 4,83 lít/100 km có vẻ khắt khe, nhưng hãy đặt nó vào bối cảnh quốc tế. So sánh với mức trần tiêu thụ nhiên liệu bình quân cho xe chở khách dưới 9 chỗ tại các nước cho thấy mức quy định của Việt Nam cao hơn nhiều so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Trong trường hợp tiêu chuẩn CAFC được áp dụng vào năm 2026, mục tiêu của Việt Nam vào năm 2030 cao hơn 2,6 lần so với EU, 1,9 lần so với Trung Quốc, Australia, New Zealand, 1,4 lần so với Nhật bản và 1,8 lần so với Hàn Quốc. Lưu ý tiêu chuẩn của Việt Nam khi bắt đầu có hiệu lực thì mục tiêu tiêu thụ nhiên liệu là 5,6 lít/100km và giảm dần theo từng năm, đến năm thứ 5 thì mới áp dụng mức 4,83 lít/100km.

Quy định tiêu chuẩn CAFC KHÔNG ảnh hưởng đến các xe đang lưu thông hiện hành

Tiêu chuẩn CAFC chỉ được áp dụng với các xe được sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới. Vì vậy việc nói rằng quy định này khai tử 96% xe xăng dầu truyền thống là không đúng và gây hiểu lầm trong dư luận xã hội. Những người dân đang sở hữu xe xăng dầu truyền thống vẫn tiếp tục được sử dụng xe của mình theo đúng pháp luật hiện hành.

CAFC không giới hạn lựa chọn của người tiêu dùng

Theo dự thảo Tiêu chuẩn CAFC, mức tiêu thụ 4,83 lít/100 km không phải là mức “trần” như nhiều người lầm tưởng. Mức tiêu thụ nhiên liệu mục tiêu của từng mẫu xe còn phụ thuộc vào khối lượng của mẫu xe đó. Với những mẫu xe lớn, mức tiêu thụ nhiên liệu mục tiêu sẽ được tính toán cho phép cao hơn mức 4,83 lít/100 km nêu trên.

Bên cạnh đó, việc xem xét mức độ tuân thủ tiêu chuẩn không dựa trên từng mẫu xe, mà sẽ tính trên toàn bộ lượng xe mới được bán ra của từng hãng. Điều đó có nghĩa là ngay cả khi một mẫu xe có mức tiêu thụ nhiên liệu vượt quá mục tiêu đề ra, hãng xe vẫn có thể đáp ứng tiêu chuẩn nếu bán được nhiều xe tiết kiệm nhiên liệu để bù cho mẫu xe “ngốn xăng”.

Khi sản xuất, kinh doanh những mẫu xe có mức tiêu thụ nhiên liệu thấp, ngoài mục tiêu đáp ứng tiêu chuẩn CAFC, hãng xe còn tạo ra một lượng “tín chỉ” tiết kiệm nhiên liệu và được phép chuyển giao lượng tín chỉ này cho các hãng xe khác. Ở chiều ngược lại, các hãng xe có mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình vượt mục tiêu vẫn có thể tiếp tục kinh doanh các mẫu xe được khách hàng của họ ưa chuộng, sau khi nhận chuyển giao tín chỉ.

Với ví dụ ở bảng dưới đây, hãng A chỉ có mẫu xe A1 là đạt mục tiêu về tiêu thụ nhiên liệu, nhưng hãng A vẫn được phép bán cả mẫu xe A2 có mức tiêu thụ nhiên liệu thực tế vượt mục tiêu do mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của hãng (CAFC) vẫn nằm dưới mục tiêu cho phép, và tạo ra một lượng tín chỉ kiết kiệm nhiên liệu. Ở chiều ngược lại, nếu chỉ dựa vào những mẫu xe được bán ra, hãng B sẽ không thể đáp ứng tiêu chuẩn CAFC. Tuy nhiên, khi được hãng A chuyển giao tín chỉ tiết kiệm nhiên liệu, hãng B sẽ đủ điều kiện để tiếp tục kinh doanh những mẫu xe của mình.

Như vậy, có thể thấy rằng tiêu chuẩn CAFC sẽ không làm mất đi sự đa dạng của các mẫu xe trên thị trường. Các hãng xe vẫn có thể sản xuất các dòng xe công suất cao nếu người tiêu dùng có nhu cầu, và có thể đáp ứng tiêu chuẩn CAFC thông qua việc đưa ra thị trường các mẫu xe tiết kiệm nhiên liệu hơn, hoặc nhận chuyển giao tín chỉ từ hãng khác.

Lợi ích cho người tiêu dùng và xã hội là trên hết

Cuối cùng, chính sách này mang lại nhiều lợi ích cho chính người dân Việt Nam.

- Tiết kiệm chi phí: Một chiếc xe đáp ứng tiêu chuẩn tiết kiệm nhiên liệu đồng nghĩa với việc người tiêu dùng sẽ chi ít tiền hơn cho xăng, dầu trong suốt vòng đời sử dụng xe. Đây là một lợi ích kinh tế trực tiếp và rõ ràng.

- Đảm bảo quyền lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu: Trên thực tế, tiêu chuẩn CAFC không cấm sản xuất hay sử dụng các mẫu xe sử dụng xăng, dầu truyền thống. Quyền lựa chọn của người tiêu dùng không bị ảnh hưởng, mà còn trở nên phong phú hơn. Tiêu chuẩn CAFC sẽ mở ra một sân chơi công bằng hơn, nơi người tiêu dùng có thêm cơ hội tiếp cận những công nghệ sạch và hiệu quả, làm chủ lựa chọn cho một tương lai bền vững.

- Bảo vệ sức khỏe và môi trường: Giao thông vận tải là một trong những nguồn phát thải khí nhà kính và các chất gây ô nhiễm không khí chính tại các đô thị lớn như Hà Nội và TPHCM. Việc giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch sẽ trực tiếp cải thiện chất lượng không khí, giảm các bệnh về đường hô hấp, và góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại COP26 về việc đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050. Người tiêu dùng vẫn hoàn toàn có quyền lựa chọn các dòng xe phù hợp với nhu cầu của mình, từ sedan, hatchback đến SUV, nhưng đó sẽ là những lựa chọn hiệu quả và thân thiện với môi trường hơn.

Châu Khoa

Nguồn: Vingroup