Thu nhập thấp nhưng phải đóng thuế quá cao

Thuế TNCN bất hợp lý

Luật sư Nguyễn Đức Nghĩa - Phó giám đốc Trung tâm Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, thuộc Hiệp hội Doanh nghiệp TPHCM (HUBA), Chủ tịch Câu lạc bộ Thuế TPHCM - cho biết, Dự thảo luật đưa ra 2 phương án: phương án 1 dựa trên chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tăng 21-24% từ năm 2019-2024, tương ứng với mức giảm trừ 20%; phương án 2 dựa trên mức tăng thu nhập bình quân đầu người, tương ứng với mức giảm trừ 40%.

Mức giảm trừ gia cảnh không nên dựa theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) mà nên tính theo GDP đầu người - Ảnh: Thanh Hoa

Chỉ số CPI gồm 752 mặt hàng, nhưng rất nhiều trong số đó không liên quan đến đời sống của người lao động. Những mặt hàng thiết yếu như gạo, thịt, giá thuê nhà, học phí... đã tăng trên 40%, thậm chí 50-100% trong 5 năm qua. Ví dụ, giá gạo tăng 40% từ 14.000 đồng/kg năm 2019 lên 18.000 đồng/kg năm 2024. Giá thịt heo hơi tăng trên 50% từ 49.000 đồng/kg lên 78.000 đồng/kg. Giá căn hộ chung cư tăng trên 50%, thậm chí có trường hợp tăng 100% trong 5 năm.

Do đó, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa nhận thấy mức tăng 20% chắc chắn không phù hợp, mức 40% cũng chưa đủ. Ông đề nghị mức tăng 50%. Với mức này, giảm trừ gia cảnh cho người nộp thuế sẽ đạt mức 16,5 triệu đồng/người/tháng, và người phụ thuộc là 6,6 triệu đồng. Mức giảm trừ mới này tương ứng với mức cao nhất hiện nay là 35% trên thu nhập 80 triệu đồng. Ông đề nghị mức giảm trừ cao nhất nên là 160 triệu đồng.

Mức giảm trừ cho người phụ thuộc hiện nay là 4,4 triệu đồng/người/tháng. Căn cứ vào mức lương cơ bản hiện tại là 2,34 triệu đồng, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa đề nghị tăng lên mức 2,5 triệu đồng để phù hợp hơn với thực tế.

Chuyên gia thuế Nguyễn Thái Sơn - nguyên Trưởng phòng Thuế thu nhập cá nhân, Cục Thuế TPHCM (nay đổi thành Thuế TPHCM) - cho rằng, có sự bất hợp lý khi đối chiếu thuế TNCN với các luật khác. Luật thuế giá trị gia tăng quy định cá nhân kinh doanh có doanh thu dưới 200 triệu đồng/năm không phải nộp thuế. Điều này tương đương với thu nhập 16,6 triệu đồng/tháng. Như vậy, một cá nhân kinh doanh không phải quan tâm đến thuế nếu thu nhập dưới 16,6 triệu đồng, trong khi một người làm công ăn lương lại chỉ được đề xuất giảm trừ 13,3 triệu hoặc 15,5 triệu.

Do đó, theo ông Nguyễn Thái Sơn, mức giảm trừ gia cảnh phải cao hơn, ít nhất là 16,6 triệu đồng/tháng cho bản thân và 6,6 triệu đồng/tháng cho người phụ thuộc để đảm bảo sự công bằng giữa các đối tượng.

Cần tăng giảm trừ, thay đổi biểu thuế

Bên cạnh đó, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa cho rằng dự thảo nên cho phép giảm trừ chi phí lãi vay mua ngôi nhà đầu tiên, tất nhiên sẽ quy định rõ về điều kiện, ví dụ như giá trị nhà tối đa là 1,6 tỉ đồng, tương tự như quy định với xe hơi.

Đồng thời, cần giảm trừ chi phí đào tạo cho người lao động như cách khuyến khích họ nâng cao trình độ. Có thể là quy định mức khấu trừ cố định khi họ được đào tạo tại các trường công lập (có tiêu chí rõ ràng). Ngoài ra, các khoản học phí của con cái của người nộp thuế, chi phí khám chữa bệnh cho người phụ thuộc trực tiếp cũng nên được giảm trừ, nhất là những trường hợp bệnh nặng, chi phí cao.

Ông Nguyễn Thái Sơn cho rằng, Dự thảo biểu thuế TNCN mới vẫn giữ nguyên mức thuế suất tối đa 35% dẫn đến sự thiếu công bằng nghiêm trọng. Ví dụ: Một cá nhân có thu nhập 250 triệu đồng/tháng (3 tỉ đồng/năm) phải chịu thuế suất thực tế khoảng 28,6% (theo phương án 1) hoặc 28% (theo phương án 2). Trong khi đó, một doanh nghiệp có doanh thu từ 1 tỉ đến dưới 50 tỉ đồng chỉ phải chịu thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 17%.

Sự bất công này thể hiện rõ khi doanh nghiệp được trừ toàn bộ chi phí hợp lý trước khi tính thuế, còn người lao động chỉ được giảm trừ gia cảnh ở mức cố định và không được trừ các chi phí thực tế phát sinh. Ông Nguyễn Thái Sơn đề nghị, mức thuế suất tối đa trong biểu thuế thu nhập cá nhân chỉ nên là 25% để đảm bảo sự công bằng hơn. Mức thuế này sẽ tương ứng với khoảng 17% thuế thu nhập doanh nghiệp khi tính toán các yếu tố liên quan.

Rất đông đại biểu quan tâm đến đợt sửa đổi thuế TNCN lần này - Ảnh: Túc Hạ

Mặc dù có nhiều ý kiến về số bậc thuế (5 bậc, 7 bậc, thậm chí 3 bậc), luật sư Nguyễn Đức Nghĩa cho rằng, cần phải thừa nhận rằng số bậc thuế càng ít, chênh lệch thuế giữa các bậc càng nhiều, sự bất công càng lớn. Do đó, để đảm bảo sự công bằng xã hội, số bậc thuế nên dày hơn, thậm chí 7 bậc cũng là phù hợp.

Về mức thuế cao nhất là 35%, qua nghiên cứu, luật sư Nguyễn Đức Nghĩa nhận thấy mức này là phù hợp. Ví dụ, Mỹ có mức thuế cao nhất là 40%, các nước khác cũng ở mức 30-40%. Điều quan trọng là phải xác định mức thu nhập nào phải chịu mức thuế cao nhất, chứ không phải số bậc thuế. Mức 35% là phù hợp với hầu hết các thu nhập cao ở Việt Nam hiện nay.

Thanh Hoa - Túc Hạ