Rác thải nhựa ngáng đường kinh tế biển

Rác thải nhựa ảnh hưởng rất lớn đến nguồn lợi thuỷ sản - Ảnh minh hoạ

Từ lâu, Việt Nam được biết là quốc gia phát thải rác nhựa rất lớn và miền Trung cũng không ngoại lệ. Việc phát thải này làm suy giảm nguồn lợi thủy sản rất nhiều.

Nhựa tác động trực tiếp vào thủy hải sản khi chúng ăn vào, còn độc tố của nhựa - tức là chất phụ gia nhựa - ly giải vào môi trường sẽ tác động gián tiếp lên thủy hải sản. Những chất phụ gia nhựa khi đi vào môi trường sẽ ảnh hưởng từ từ đến hệ sinh thái. Cá sẽ không chết ngay nhưng toàn bộ thức ăn của cá như các nhóm sinh vật phù du sẽ bị chết khiến cá mất nguồn thức ăn, dẫn đến không lớn nổi hoặc chết, khiến nguồn lợi thủy sản giảm. Sản lượng thủy sản đánh bắt được ven bờ giảm dần qua các năm đã cho thấy rõ điều này.

Việc suy giảm nguồn lợi thủy sản tác động rất lớn đến kinh tế. Có nhiều giải pháp để duy trì, bảo vệ, phát triển nguồn lợi thủy sản nhưng chúng khó mang lại hiệu quả khi chưa giảm được rác thải từ trong bờ. Sự thiếu đồng bộ là một trong những nguyên nhân khiến rác thải nhựa chưa giảm. Ví dụ, việc phân loại tại nguồn rất hay, nhưng khi phân loại rồi thì hệ thống thu gom vẫn gom chung các loại rác lại.

Vấn đề lớn nhất trong phát thải nhựa là nhận thức và mức độ sử dụng nhựa của người dân. Chúng ta đang dùng sản phẩm nhựa một cách rất thoải mái. Đồng ý là không thể thay thế nhựa ngay lập tức nhưng chúng ta phải biết cách sử dụng và sử dụng một cách có hiệu quả nhất. Công tác truyền thông cần phải được làm thường xuyên để thay đổi nhận thức. Theo tôi, truyền thông cần được làm ở tất cả các cấp trong hệ thống trường học. Trường chúng tôi đã đưa nội dung bảo vệ môi trường, giảm dùng sản phẩm nhựa vào toàn bộ chương trình học để sinh viên ra trường sẽ quay lại giảng dạy chúng ở các trường phổ thông.

Song song với công tác thu gom và tuyên truyền, công tác tái chế rác thải nhựa cũng rất quan trọng. Tuy nhiên, theo tôi, với sản phẩm nhựa thì không nên tái sử dụng mà nên tái chế triệt để. Tái sử dụng sẽ càng làm cho nhựa khó tái chế. Tái chế nhựa đúng cách sẽ giúp kéo dài vòng đời sử dụng, đồng thời rút ngắn thời gian tiêu hủy của chúng.

Việc xử lý rác ở Việt Nam hiện nay vẫn chủ yếu là chôn lấp. Nếu tăng thêm được phần tái chế, biến rác thành tài nguyên thì khâu cuối này sẽ kích thích trở lại khâu nguồn và khâu thu gom. Khi chúng tôi làm chương trình sản xuất tôm trên nền tảng sinh thái ở tỉnh Kiên Giang, doanh nghiệp cực kỳ háo hức và đồng ý làm ngay bởi lâu nay họ muốn nhưng không tìm ra cách. Chúng tôi đã hướng dẫn họ đảm bảo chất lượng môi trường trong quá trình sản xuất, biến nước thải và phân tôm thành phân bón hữu cơ với mức đầu tư thấp.

Ngoài ra, cần nghiên cứu giải pháp thay thế nhựa truyền thống bằng nhựa sinh học. Nhựa sinh học có thể được làm bằng vật liệu lấy từ biển như rong. Chúng tôi đang nghiên cứu và tạo ra một số sản phẩm như túi nhựa, nhưng chưa sản xuất được nhiều.

Phó giáo sư, tiến sĩ Trịnh Đăng Mậu
- Trưởng khoa Sinh - Môi trường,
Trường đại học Sư phạm Đà Nẵng
Đình Dũng (ghi)