Mở rộng không gian Hồ Gươm phải hài hòa với di sản

Không gian mới sẽ là điểm đến hấp dẫn

Cùng với việc mở rộng không gian Hồ Gươm, UBND TP Hà Nội cũng giao các đơn vị nghiên cứu quy hoạch, tổ chức không gian ngầm kết nối với tuyến đường sắt đô thị (metro) số 2.

Cận cảnh tòa nhà “hàm cá mập” sắp bị phá dỡ để mở rộng không gian Hồ Gươm - Ảnh: Anh Ngọc

Ông Nguyễn Trọng Kỳ Anh - Giám đốc Sở Quy hoạch và Kiến trúc TP Hà Nội - cho biết, theo quy hoạch chung thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, khu vực Hồ Gươm được bảo tồn, cải tạo, chỉnh trang và tổ chức theo hướng có nhiều không gian công cộng. Trên thực tế, Hồ Gươm là nơi diễn ra hàng trăm sự kiện lớn nhỏ mỗi năm nhưng không gian ở đây còn quá chật hẹp. Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục - nơi tổ chức các sự kiện chính - chỉ có diện tích khoảng 5.000m² nên mỗi khi có sự kiện, chính quyền địa phương phải cấm các phương tiện qua lại, giới hạn số người tham gia.

Ông Nguyễn Viết Chức - cán bộ Viện Nghiên cứu văn hóa Thăng Long, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội - nhận định, việc phá bỏ tòa nhà “hàm cá mập” và di dời một số cơ quan ở khu vực phía đông hồ Hoàn Kiếm để xây dựng không gian công cộng thể hiện tư duy dám nghĩ, dám làm của Thành ủy, UBND TP Hà Nội.

Theo ông, với không gian mới, đứng từ xa, người dân có thể nhìn thấy hồ, ngắm toàn cảnh hồ cùng với tháp Rùa, đền Ngọc Sơn, cầu Thê Húc… Đồng thời, việc xây dựng thêm các không gian cộng đồng, không gian ngầm để làm trung tâm thương mại và hầm gửi xe sẽ tạo ra sự đồng bộ, đưa Hồ Gươm trở thành điểm đến hấp dẫn, thu hút đông đảo người dân thủ đô cũng như du khách trong và ngoài nước.

Chú ý giữ gìn không gian cổ kính

Ông Vương Tâm - 80 tuổi, nguyên Trưởng ban Hà Nội Mới cuối tuần, Báo Hà Nội Mới - là người Hà Nội, có nhiều năm theo đuổi, nghiên cứu về lịch sử, văn hóa phố phường của thủ đô. Theo ông, không gian Hồ Gươm với đường phố, hàng cây là “vừa đủ” để gợi lên sự thanh thoát, thông thoáng. Ở đó vẫn còn lưu lại nhịp sống đô thị của đất Kẻ Chợ, tạo nên một không gian vừa cổ kính, vừa mang dấu ấn Tràng An, vừa thanh lịch, vừa mang dấu ấn của lịch sử.

Tòa trụ sở Sở Văn hóa và Thể thao TP Hà Nội có kiến trúc cổ kính - Ảnh: Bảo Khang

Do đó, dù đánh giá việc mở rộng không gian Hồ Gươm là một ý tưởng hay, phù hợp với nhu cầu của thời đại, ông Vương Tâm vẫn lưu ý rằng, trong quá trình triển khai dự án, cần lưu giữ, bảo tồn được những nét văn hóa của Thăng Long - Kẻ Chợ. Ông nói: “Nếu thiết kế một công viên văn hóa mới, lạ chỉ để bắt mắt thì sẽ khiến Hồ Gươm trở nên xô bồ. Đa số nhà cổ, biệt thự cổ xung quanh không gian này vẫn được giữ, nên nếu không gian mới không tôn vinh được những cái cũ, không được mở rộng trên nền những giá trị văn hóa cũ thì sẽ tạo nên sự khiên cưỡng, thậm chí tạo cảm giác ức chế. Nghĩa là, khi mở rộng không gian Hồ Gươm, phải chú trọng tới vấn đề hòa hợp với những công trình xưa cũ, tránh làm mất đi cái dáng vẻ tao nhã, lịch lãm đang có”.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Viết Chức cũng đề nghị, trước khi phá dỡ tòa nhà “hàm cá mập”, mở rộng không gian Hồ Gươm, cần có ý tưởng cụ thể về các công trình mới để đảm bảo sự hài hòa với tổng thể kiến trúc phố cổ: “Công trình sẽ được xây dựng cùng với cảnh quan, di sản xung quanh Hồ Gươm phải đảm bảo tiêu chí nâng cao đời sống tinh thần người dân, phục vụ lợi ích kinh tế, văn hóa, xã hội và góp phần phát triển thủ đô trong thời kỳ mới”.

Kiến trúc sư Hoàng Thúc Hào - Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam - góp ý, trong đợt chỉnh trang lớn này, về giải pháp và ý tưởng, cần lưu tâm tới một số vấn đề như khả năng kiến tạo chuỗi không gian mở liên hoàn, đủ tầm phục vụ những sinh hoạt văn hóa lớn của thủ đô và cả nước; phần đất dành cho cảnh quan cây xanh, lối đi bộ hiện hữu ở Hồ Gươm quá nhỏ, nên có thể tăng diện tích đất thịt ven hồ bằng cách thu hẹp đường giao thông xung quanh; có thể mở rộng không gian hồ nhằm tăng hạ tầng công cộng, tiện ích xã hội.

Để mở rộng thêm không gian, theo ông, có thể mạnh dạn lấn thêm nhiều diện tích hơn, kết nối liên hoàn quảng trường, vườn hoa Lý Thái Tổ với khu điện lực, sở văn hóa thành công viên - quảng trường Thăng Long; nối liền đền Bà Kiệu, đền Ngọc Sơn - Tháp Bút - cầu Thê Húc, nhà hát múa rối với quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục…

Kiến trúc sư Hoàng Thúc Hào cũng đề xuất thiết lập bảo tàng Hồ Gươm bởi Hồ Gươm xứng đáng có một bảo tàng với nhiều ca khúc hay, kho tranh ảnh, tư liệu khổng lồ, với sự hiện diện độc đáo của nhiều sắc màu kiến trúc, văn hóa đông tây: “Chúng ta không cần xây mới bảo tàng mà chỉ cần chuyển đổi chức năng công trình hiện có. Từ năm 2008, khi lên kế hoạch làm bảo tàng, chúng tôi đã tính tới giải pháp tận dụng tòa nhà kiến trúc Pháp nằm kề tượng vua Lê, kết nối và cải tạo thành tổng thể bảo tàng Hồ Gươm, tạo sự liên kết chặt chẽ về lịch sử, văn hóa”.

Nhóm phóng viên