Đồng nhất sách, đa dạng cách dạy

Phụ huynh học sinh ở TPHCM vào siêu thị tìm mua sách giáo khoa - Ảnh: H.L

Quyết định này cũng trực tiếp giải quyết những băn khoăn, bức xúc của xã hội về việc học sinh và phụ huynh phải đứng trước quá nhiều lựa chọn. Giá sách tăng, mỗi năm lại in mới, gây lãng phí. Với gia đình nghèo có nhiều con đi học, tiền mua bộ sách là gánh nặng không nhỏ. Khi có thiên tai, lũ lụt, việc cứu trợ học liệu cũng khó hơn do mỗi địa phương, mỗi trường dùng mỗi bộ sách khác nhau.

Một bộ sách chung sẽ tạo mặt bằng giáo dục đồng đều hơn. Học sinh vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn không còn lo thiếu học liệu, phụ huynh không còn băn khoăn chọn sách, giáo viên giảm bớt gánh nặng đối chiếu nhiều bộ sách khác nhau. Hệ thống kiểm tra, đánh giá cũng thuận lợi hơn khi có chung một chuẩn mực. Sau những mùa mưa lũ, việc hỗ trợ SGK cho học sinh cũng thuận lợi hơn.

Cần nhất trí với nhau rằng, SGK chỉ là công cụ, điểm khởi đầu chứ không phải là đích đến. Cùng một cuốn sách nhưng học sinh lớp này lại say mê học, còn lớp khác lại uể oải. Sự khác biệt không nằm ở những trang giấy mà ở cách người thầy thổi hồn cho bài giảng sống động, hấp dẫn. Một giáo viên có năng lực sẽ biết cách gắn bài vật lý với dòng điện, biết liên hệ bài học lịch sử với câu chuyện ở chính quê hương của học trò.

Nhiều nước phát triển như Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore cũng có một bộ SGK chuẩn mực. Tuy nhiên, SGK của họ thường do các nhà xuất bản tư nhân đảm nhận, sau đó trải qua quy trình kiểm duyệt nghiêm ngặt và được trợ giá để đến được tay mọi học sinh. Nhưng họ không chỉ có SGK mà còn có hệ sinh thái học liệu phong phú gồm sách bổ trợ, tài liệu chuyên đề, kho học liệu số. Giáo viên được khuyến khích sử dụng chúng linh hoạt để làm phong phú bài giảng.

Có một bộ sách không hẳn chỉ có một cách dạy. Nếu chỉ chăm chăm bắt học thuộc từng trang, học sinh sẽ chán ngán, nhưng nếu chỉ xem sách là sự cụ thể hóa khung chương trình để từ đó khơi mở, liên tưởng thì lớp học sẽ giàu sức sống hơn. Do đó, khung chương trình quốc gia phải đủ chi tiết để giúp giáo viên định hình rõ yêu cầu cần đạt; hệ thống kiểm tra, đánh giá phải đồng bộ, khách quan, phản ánh đúng chuẩn đầu ra. Và điều quan trọng nhất là đầu tư cho người thầy, bao gồm đào tạo, bồi dưỡng, tạo điều kiện để họ thực sự làm chủ lớp học, sáng tạo với học liệu, không bị giới hạn bởi SGK.

Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc làm cho tiết học sinh động không phải là khó. Với một bài toán, thầy cô có thể cho học sinh dựng clip ngắn, minh họa bằng hình vẽ hay tìm ví dụ từ đời sống. Một tiết học lịch sử không nhất thiết chỉ xoay quanh dòng sự kiện trong sách mà có thể gắn với chuyến tham quan bảo tàng ảo, phỏng vấn nhân chứng qua công cụ Zoom, hay dựng timeline bằng công cụ số.

Bộ SGK chỉ là nền móng, còn chất lượng giáo dục do người thầy quyết định qua sự tận tâm và sáng tạo. Chính người thầy sẽ thổi hồn để sách không khô cứng, để bài học vượt ra khỏi những trang giấy, trở thành trải nghiệm gần gũi và hấp dẫn. “Đồng nhất sách, đa dạng cách dạy” là giải pháp vừa bảo đảm sự bình đẳng cho mọi vùng miền, vừa nuôi dưỡng cá tính và niềm hứng thú học tập của từng học sinh.

Một bộ sách chung có thể khiến học sinh giống nhau hơn ở điểm khởi đầu, nhưng cách dạy đa dạng sẽ làm thế hệ mai sau khác biệt, sáng tạo, tự tin và hội nhập. Đó mới chính là thành công lớn nhất của giáo dục.

Uông Ngọc