Khai giảng không hoa, không hình thức – bước ngoặt vì một nền giáo dục thực chất

Sáng 5/9/2025, tôi có mặt tại Trường Tiểu học IQ - nơi con gái tôi đang theo học. Bao năm nay, tôi vốn quen với hình ảnh ngày khai giảng: sân trường ngập tràn cờ hoa, âm nhạc rộn ràng, những dãy ghế ngay ngắn, những lẵng hoa đầy sắc màu. Khai giảng vốn là một ngày hội lớn của tuổi học trò, cũng là dịp để các cơ quan, tổ chức thể hiện sự quan tâm bằng hoa, bằng quà, bằng sự hiện diện trang trọng.

Lễ khai giảng không hoa nhưng rộn ràng niềm vui. Ảnh: Anh Ngọc

Một Lễ khai giảng hoàn toàn khác biệt

Nhưng sáng nay, khung cảnh hoàn toàn khác. Trước mắt tôi, sân trường không một lẵng hoa, không dãy ghế ngoài trời. Trên sân khấu nhỏ gọn, phông nền giản đơn, không rực rỡ mà trang nghiêm. Màn hình lớn phía trên đã sẵn sàng tiếp sóng lễ khai giảng trực tuyến toàn quốc do Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

Khi tiếng nói của Bộ trưởng vang vọng, tôi bỗng nhận ra: lần đầu tiên, cả ngàn ngôi trường trên khắp đất nước cùng chung một nhịp, cùng lắng nghe một thông điệp. Không còn mỗi nơi một “cuộc diễn” khác nhau. Đó là giây phút tôi biết: mình vừa chứng kiến một dấu mốc mới trong lịch sử giáo dục Việt Nam.

Nhiều người có thể thắc mắc: “Một vài lẵng hoa thì có tốn kém gì đâu, sao phải làm nghiêm trọng vậy?”. Nhưng hãy thử hình dung. Một lẵng hoa khai giảng thường có giá từ vài trăm nghìn đến cả triệu đồng. Mỗi trường có thể nhận hàng trăm lẵng hoa từ phụ huynh, doanh nghiệp, tổ chức. Tổng chi phí có thể lên đến hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu đồng chỉ trong một buổi sáng. Và rồi, chỉ sau vài ngày, tất cả sẽ héo úa, bị bỏ đi trong sự lãng phí.

Trong khi đó, chỉ với số tiền ấy, nhà trường có thể trang bị hàng trăm bộ sách giáo khoa cho học sinh nghèo, hỗ trợ phí bán trú cho nhiều em có hoàn cảnh khó khăn, hoặc đầu tư thêm vào thư viện, phòng máy, phòng thí nghiệm. Hoa thì tàn, nhưng sách, bữa ăn, máy tính… sẽ đồng hành cùng học trò cả năm.

Chính vì thế, việc bỏ hoa không chỉ là tiết kiệm, mà còn là một sự thay đổi về tư duy: đặt lợi ích thiết thực của học sinh lên trên sự phô trương hình thức. Đó là một quyết định đầy nhân văn.

Tôi còn nhớ rõ, ở nhiều trường, khai giảng từng là dịp để “khoe” sự hoành tráng. Sau lễ, số hoa còn lại nhiều đến mức trường phải tìm cách “chuyển giao” bớt hoặc vội vã đem bỏ. Sự lãng phí hiện hữu ngay trước mắt, nhưng người ta coi đó là bình thường, vì “lễ mà, phải thế mới long trọng”.

Nhưng thực ra, phía sau sự rực rỡ ấy là những gánh nặng vô hình: tiền bạc, thời gian, công sức. Với những gia đình còn phải chắt chiu từng đồng để lo học phí, thì hình thức phô trương kia càng khiến họ cảm thấy xa cách hơn.

Chủ trương mới: Một bước đột phá nhân văn và thực tế

Chính vì vậy, quyết định của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong năm nay - tổ chức lễ khai giảng trực tuyến đồng bộ trên toàn quốc, khuyến khích các nhà trường bỏ hoa, bỏ hình thức, giản lược phần lễ trong hội trường - có thể coi là một bước ngoặt mang tính đột phá.

Đây không chỉ đơn thuần là sự thay đổi về cách thức tổ chức một buổi lễ, mà còn là một lời khẳng định mạnh mẽ rằng: giáo dục phải trở về với giá trị cốt lõi, giản dị, tiết kiệm và thực sự hướng đến học sinh.

Đằng sau quyết định tưởng chừng nhỏ ấy là một triết lý quản lý sâu xa. Khi cả nước cùng tiếp sóng một lễ khai giảng chung, không còn cảnh trường này cố gắng “lộng lẫy” hơn trường kia để chứng tỏ sự đầu tư, để rồi vô tình biến ngày khai giảng thành một cuộc so kè hình thức.

Khi không còn những rừng hoa chen chúc lối đi, phụ huynh cũng được giải tỏa khỏi gánh nặng “đóng góp” để bằng bạn bằng bè. Khi thầy cô không phải mất hàng tuần tập dượt văn nghệ, dựng sân khấu, lo đủ khâu lễ tân, họ sẽ có thêm thời gian và tâm sức cho công việc quan trọng nhất: giảng dạy, chăm lo cho học trò.

Nếu duy trì chủ trương này lâu dài, chúng ta sẽ thấy một chuỗi tác động tích cực lan tỏa, góp phần xây dựng một nền giáo dục thực chất, tiết kiệm và công bằng hơn. Nói cách khác, chủ trương đổi mới khai giảng năm nay không chỉ tiết kiệm cho một ngày lễ, mà còn gieo mầm cho những giá trị lớn hơn: một nền giáo dục công bằng, nhân văn và bền vững.

“Hy sinh cái nhỏ vì cái lớn” – một bài học cho cả xã hội

Bài học “hy sinh cái nhỏ vì cái lớn” không chỉ đúng với khai giảng, mà còn đúng với cả xã hội. Nhiều quốc gia phát triển đã đi trước chúng ta trong việc hạn chế hình thức, tập trung vào giá trị bền vững.

Ở Nhật Bản, khai giảng diễn ra vô cùng đơn giản: học sinh mặc đồng phục chỉnh tề, hát quốc ca, nghe hiệu trưởng phát biểu ngắn gọn, rồi bắt đầu năm học mới. Không hoa, không bóng bay, không băng rôn khẩu hiệu màu mè. Thế nhưng, chính từ sự giản dị đó, học sinh được dạy rằng giá trị không nằm ở bề ngoài, mà ở tinh thần học tập và sự nghiêm túc với tri thức.

Vì thế, trong ngày khai giảng năm nay, khi ngồi trong hội trường nhỏ bé của một ngôi trường tiểu học, lắng nghe bản tin trực tuyến từ Bộ, tôi đã thầm gửi một lời cảm ơn.

Cảm ơn Đảng, Chính phủ, cảm ơn Bộ Giáo dục và Đào tạo đã dám đổi mới. Cảm ơn những người lãnh đạo đã đặt lợi ích thiết thực của học trò lên trên sự phô trương hình thức. Cảm ơn vì đã giúp phụ huynh chúng tôi nhẹ đi một gánh nặng tài chính vô hình. Cảm ơn vì đã trao cho con em chúng tôi một bài học sống động về sự giản dị, về ý nghĩa thực chất của ngày khai giảng.

TS. Vũ Thị Minh Huyền (Học viện Y - Dược học cổ truyền Việt Nam)