Doanh nghiệp đẩy mạnh dùng AI, chuyên gia lại lo sinh viên đánh mất sáng tạo

Chiều 15/9, Đại sứ quán Thụy Điển tại Việt Nam đã phối hợp cùng Đại học RMIT Việt Nam, tổ chức Triển lãm và đối thoại Giải thưởng Nobel 2025 tại Đại học RMIT Việt Nam - Vai trò của AI đối với tương lai học tập và giảng dạy.

Doanh nghiệp tận dụng AI, chuyên gia lo sinh viên lạm dụng

Chia sẻ tại chương trình, tiến sĩ Rita Mokbel, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Ericsson Việt Nam và Myanmar, nhấn mạnh, AI không còn là một lựa chọn mà đã trở thành cốt lõi trong chiến lược chuyển đổi số của nhiều doanh nghiệp.

Với Ericsson, AI giúp tự động hóa quy trình, nâng cao hiệu suất và hỗ trợ toàn diện từ vận hành IT đến chăm sóc khách hàng. Thậm chí, AI đã tham gia viết code lập trình, kiểm tra sự cố, chăm sóc khách hàng, giảm thiểu sự can thiệp thủ công…

Ông Sandeep Menon, Giám đốc Tài chính Tetra Pak Việt Nam - thông tin, doanh nghiệp này đã xem AI như một chiến lược số hóa dài hạn đến năm 2030. AI được ứng dụng trong vận hành nhà máy, phát hiện lỗi trong sản xuất, phân loại hàng hóa… nhờ đó tăng hiệu suất khoảng 25%.

Trong khi đó, theo khảo sát của Microsoft & LinkedIn năm 2024, khoảng 71% các nhà điều hành thích tuyển ứng viên có kỹ năng AI hơn là chỉ dựa vào kinh nghiệm ngành nghề.

Ở phía người học, tiến sĩ Santiago Velasquez, Quyền chủ nhiệm bộ môn cấp cao chương trình MBA & MIB (ĐH RMIT Việt Nam), cho rằng, vẫn còn thiếu đồng nhất trong mục tiêu sử dụng AI của sinh viên. Nhiều sinh viên xem AI như một “bộ máy siêu việt”, nhưng lại không nhận thức được rủi ro khi kết quả do AI tạo ra chưa được kiểm chứng.

Ông cảnh báo, việc sinh viên coi sản phẩm do AI tạo ra là “thành quả” cá nhân, thực chất là một hình thức đạo văn, bởi AI chỉ tổng hợp từ dữ liệu có sẵn. “Ảo giác lớn nhất là sự toàn vẹn, khi sản phẩm được tạo ra nhưng nỗ lực cá nhân lại bị đánh mất. Các tế bào não bộ cũng không được kích hoạt sáng tạo”, ông nói.

Tiến sĩ Santiago Velasquez khuyên, sinh viên cần biết cách sử dụng AI một cách chủ động trong việc đặt câu hỏi, vận dụng để hỗ trợ sáng tạo thay vì phụ thuộc. Môi trường đại học cũng phải thay đổi cách đánh giá, tập trung nhiều hơn vào tư duy phản biện và nhận thức của sinh viên.

Dù các doanh nghiệp đang ngày càng tận dụng AI, nhưng ông cho rằng, ngoài việc trang bị chuyên môn về AI, sinh viên cần trang bị các kỹ năng như tư duy phản biện, hiểu rõ dữ liệu đầu vào và biết mục đích sử dụng AI.

“AI chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế sự sáng tạo của con người. Điều quan trọng là mỗi cá nhân phải giữ được khả năng thấu cảm, trắc ẩn khi đưa ra quyết định”, ông nói.

Tiến sĩ Abdul Rohman, giảng viên cấp cao ngành Truyền thông (ĐH RMIT Việt Nam) cũng trấn an, Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu khu vực về quản trị AI khi Quốc hội Việt Nam đã thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số (ngày 14/6/2025), trong đó có những quy định rõ về AI và công nghiệp bán dẫn.

Ông nhấn mạnh, Việt Nam không chỉ xây dựng chiến lược mà còn tạo “hàng rào bảo vệ” để không ai bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số.

Các chuyên gia thảo luận về vai trò của AI đối với tương lai học tập và giảng dạy tại chương trình - Ảnh: Nguyễn Loan

Mở rộng đào tạo AI cho giáo viên, học sinh

Trong khi đó, ở góc độ là những nhà quản lý, chuyên môn, bà Võ Thị Trung Trinh, Giám đốc Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM - cho biết, Việt Nam đã đặt AI thành chiến lược quốc gia từ nay đến năm 2030, xây dựng song song từ chính sách đến hành động.

Riêng lĩnh vực giáo dục, nhiều trường đại học đã bắt đầu triển khai chương trình đào tạo cử nhân, thạc sĩ liên quan đến AI, đồng thời đã thí điểm đào tạo AI cho học sinh phổ thông.

Việt Nam cũng đang thiết lập các trung tâm công nghệ, tích hợp AI vào lớp học và nhiều lĩnh vực công nghệ khác. Tuy nhiên, bà cho rằng, để thực hiện hiệu quả chiến lược này, các nhà quản lý cần xây dựng chiến lược rõ ràng, có kế hoạch theo từng năm. Đặc biệt phải cân nhắc, tính toán đến điều kiện của từng địa phương khi triển khai chiến lược. Ngoài ra, cần đầu tư cơ sở hạ tầng, đặc biệt là tại các vùng sâu vùng xa để thu hẹp khoảng cách.

Theo bà Trinh, Việt Nam cần áp dụng khung năng lực AI cho giáo viên, hiện TPHCM đang tham khảo khung năng lực AI của UNESCO để triển khai đào tạo cho giáo viên.

Để đảm bảo việc sử dụng AI có trách nhiệm, TPHCM cũng mở các chương trình đào tạo lớn cho giáo viên, sinh viên, học sinh... Trong đó, Trung tâm Chuyển đổi số TPHCM đã phối hợp với Sở GD-ĐT TPHCM và Google tổ chức đào tạo kiến thức cơ bản về AI cho hơn 10.000 giáo viên.

Là một trong hai người thực hiện chương trình đào AI cho nhà giáo Việt Nam do Bộ GD-ĐT triển khai, tiến sĩ Phạm Chí Thanh, Trưởng nhóm nghiên cứu công nghệ tiên phong trong giáo dục (Đại học RMIT Việt Nam) - chia sẻ những khó khăn khi "đồng bộ" kỹ năng AI cho giáo viên.

“Một số giáo viên giỏi công nghệ dễ dàng tận dụng AI để soạn bài, thiết kế giáo án nhưng đôi khi họ quên rằng giảng dạy và sư phạm quan trọng hơn công nghệ. Trong khi đó, những người ít tiếp cận công nghệ lại lo lắng thái quá, sợ bị tụt hậu, dẫn đến tâm lý hoang mang”, ông Thanh nhận định.

Để giáo viên thật sự làm chủ được AI và rút ngắn khoảng cách giữa các nhóm giáo viên nông thôn, thành thị và giữa các cấp học, ông cho rằng, các nhà hoạch định chính sách, cần chú ý đến sự khác biệt này để xây dựng chiến lược phù hợp, đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.

Hiện chương trình đào tạo AI cho nhà giáo Việt Nam đã đào tạo hơn 350.000 nhà giáo dục về AI. Tuy nhiên, Việt Nam hiện có hơn 1 triệu giáo viên, nghĩa là mới chỉ khoảng 1/3 giáo viên được tiếp cận chương trình này.

Để những giáo viên chưa có điều kiện tham gia, nhóm nghiên cứu đã xây dựng nguồn tài nguyên trực tuyến, giáo viên có thể tham khảo. Sau một năm, khoảng cách trong việc tiếp cận AI giữa các giáo viên đã được rút ngắn.

Nguyễn Loan