Hương vị đại ngàn trong những món giã tay của người Ê Đê

Giữa dòng chảy hối hả của đời sống hiện đại, cộng đồng người Ê Đê tại Đắk Lắk vẫn lặng lẽ gìn giữ những giá trị truyền thống, đặc biệt là nét văn hóa ẩm thực. Qua bao thế hệ, họ vẫn lưu truyền những món ăn đậm đà bản sắc dân tộc, trong đó nổi bật là các món được chế biến bằng kỹ thuật giã tay tỉ mỉ – một kỹ thuật mộc mạc nhưng chứa đựng trọn vẹn hồn cốt văn hóa của núi rừng Tây Nguyên.

Tiêu biểu trong số đó là món cà đắng giã lá é. Cà đắng là nguyên liệu chính của món ăn, được người Ê Đê chọn lựa rất kỹ lưỡng. Thường là loại cà đã già hoặc vừa chín tới, bởi lúc này cà vừa giữ được vị giòn đặc trưng, lại vừa đậm đà hơn. Cà sau khi hái về được cắt lát nhỏ, đem ngâm nước muối để khử bớt vị đắng gắt, sau đó rửa lại bằng nước sạch và chắt bỏ phần hạt.

Món cà đắng giã lá é, tuy mộc mạc nhưng đã lôi cuốn sự chú ý của không ít du khách - Ảnh: N.B.

Điều tạo nên sự hấp dẫn của món ăn này chính là công đoạn giã tay. Gia vị gồm muối, mì chính và ớt sừng được cho vào cối, giã nhuyễn để hòa quyện vào nhau. Sau đó, cà đã sơ chế được cho vào cùng, giã đều tay cho đến khi thấm vị. Khi hương vị bắt đầu lan tỏa, người chế biến vắt thêm chanh để tạo vị chua nhẹ rồi thả lá é vào – loại lá có mùi thơm đặc trưng của núi rừng. Tất cả tiếp tục được giã nhuyễn, tạo thành hỗn hợp thơm lừng, đậm vị.

Bên cạnh đó, ẩm thực Ê Đê còn khiến du khách say lòng bởi món ăn đậu non giã gừng. Nguyên liệu chính để tạo nên món ăn này gồm đậu đũa non (hoặc đậu đen non), củ gừng non hoặc lá gừng, ớt sừng và chanh tươi. Tất cả đều được chọn lựa cẩn thận từ những sản vật tươi ngon nhất, sau đó rửa sạch và cho ráo nước để giữ trọn hương vị tự nhiên.

Đậu đũa non được xử lý thủ công một cách tỉ mỉ: tước bỏ hai đầu, rồi bẻ thành từng khúc nhỏ vừa ăn. Tiếp đó, phần gia vị gồm muối, mì chính, ớt sừng và củ gừng non (hoặc lá gừng) được cho vào cối giã nhuyễn, để các gia vị hòa quyện vào nhau, tạo nên mùi thơm nồng nàn đặc trưng. Khi hỗn hợp đã nhuyễn, người chế biến cho phần đậu đã sơ chế vào và tiếp tục giã đều tay cho đến khi đậu thấm gia vị và dập nhẹ. Cuối cùng, vắt thêm chanh vào để tạo vị chua thanh, món ăn lúc này đã sẵn sàng để thưởng thức.

Món đậu non giã gừng đã làm say đắm không ít du khách đến với Đắk Lắk - Ảnh: N.B.

Đậu non giã gừng là sự kết hợp hài hòa giữa vị cay nồng của ớt, hương thơm dịu nhưng ấm của gừng, vị chua nhẹ của chanh và cái bùi bùi của đậu non. Tất cả hòa quyện lại tạo nên một món ăn không cầu kỳ, không kiểu cách nhưng lại có sức quyến rũ kỳ lạ – đậm đà, ấm áp như chính tấm lòng của người Ê Đê nơi đại ngàn.

Hay món cá nục chiên (nướng) giã ớt sừng, tuy mộc mạc nhưng lại đầy sức hấp dẫn, níu chân thực khách. Nguyên liệu chính để chế biến món ăn này là cá nục đã hấp chín, sau đó đem chiên hoặc nướng cho thơm, thịt săn chắc. Các gia vị kèm theo gồm: củ nén, ớt sừng tươi, mì chính, muối, đặc biệt không thể thiếu lá é.

Những nguyên liệu mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên làm nên nhiều món ăn độc đáo của người Ê Đê - Ảnh: N.B.

Công đoạn chế biến bắt đầu bằng việc giã nhuyễn phần gia vị gồm củ nén, ớt sừng, mì chính và một chút muối (nếu cá không quá mặn). Tùy vào khẩu vị của mỗi gia đình, có thể thêm gừng để tăng vị nồng ấm. Khi hỗn hợp gia vị đã dậy mùi, phần cá nục đã được gỡ bỏ xương được cho vào cối và tiếp tục giã đều tay. Mục đích là để cá tơi nhẹ, ngấm đều gia vị nhưng vẫn giữ được độ dai, thơm đặc trưng.

Khi phần cá đã đạt độ tơi mong muốn, lá é tươi được cho vào cùng và tiếp tục giã nhè nhẹ, vừa để hương lá é lan tỏa, vừa giữ lại được độ tươi. Món ăn được hoàn thiện bằng việc nêm nếm lại cho vừa miệng.

Món cá nục chiên (nướng) giã ớt sừng ăn với cơm nóng, vừa dân dã, vừa hao cơm - Ảnh: N.B.

Cá nục giã ớt sừng không chỉ hấp dẫn bởi vị ngon mà còn bởi cách chế biến mộc mạc, gắn liền với tập quán sống gần gũi thiên nhiên của người dân nơi đây. Món ăn này thường được dùng kèm cơm nóng, vừa dân dã, vừa hao cơm.

Văn Nguyên